Ævisaga • Úrkynjað málverk

Oskar Kokoschka, sem er mikilvægur talsmaður Vínar-expressjónismans, fæddist 1. mars 1886 í smábænum Pöchlarn við Dóná í mjög sérstaka fjölskyldu. Reyndar er sagt að amma og móðir hafi verið gædd mjög sérstökum eiginleikum: að vera viðkvæm. Goðafræðin sem umlykur ævisögu listamannsins segir að síðdegis einn, þegar móðir hans var í heimsókn hjá vini sínum, hafi hún haft þá sterku tilfinningu að Óskar litli væri í lífshættu og hljóp á hann augnabliki áður en hann gerði mein.

Á áþreifanlegra stigi má þó segja að Kokoschka hafi laðast ómótstæðilega að sérhverri fígúratífri list, að hún hafi byrjað að mála fjórtán ára gamall. Því miður er fjölskyldan hins vegar ekki á góðri siglingu, svo mjög að framtíð hennar hangir á þræði. Vegna alvarlegra fjárhagsörðugleika settist fjölskyldan því að í Vínarborg þar sem Óskar litli gekk í grunn- og gagnfræðaskóla. Hann getur þannig skráð sig í Listaháskólann, þökk sé námsstyrk. Í þessum áfanga nálgast hann aðallega frumstæða list, afríska og austurlenska list, einkum skreytingarlist japanskrar menningar.

Hann vinnur fljótlega með „Wiener Werkstätte“, hannar póstkort, myndskreytingar og bókakápur. Árið 1908 gaf hann út sínafyrsta ljóðið „Draumadrengirnir“, fáguð barnabók með röð af leturgröftum tileinkuð Klimt, hans miklu fyrirmynd (það er engin tilviljun að fyrstu penna- eða blýantsteikningar Kokoschka vísa á einhvern hátt til grafíkhefðar Klimts). Sama ár tekur hann þátt í fyrstu myndlistarsýningunni. Á þessu tímabili var vinátta hans við Adolf Loos afgerandi, sem aflaði honum fjölda portrettverka, í Vínarborg og í Sviss.

Árið 1910 hóf hann náið samstarf við framúrstefnulega Berlínartímaritið "Der Sturm". Sama ár tekur Kokoschka þátt í samsýningu í Paul Cassirer galleríinu. Eftir dvöl sína í Berlín sneri hann aftur til Vínar þar sem hann hóf kennslu á ný. Hér fléttar hann frægu og kvalafullu sambandi við Almu Mahler, sem nú er talin mesta músa 20. aldar. Vínar, ljómandi, aðalsmaður, Alma var dýrkuð af öllum. Hún var hins vegar efnileg tónlistarkona og varð fræg fyrir samskipti sín við einstaka menn eins og Klimt, Mahler sjálfan og eftir Kokoschka sjálfan arkitektinn Walter Gropius og rithöfundinn Franz Werfel.

Þegar stríð braust út bauð Óskar sig til riddaraliða; alvarlega særður á höfði var hann lagður inn á sjúkrahús í Vínarborg. Eftir útskrift árið 1916 fór Kokoschka til Berlínar þar sem stór sýning var sett upp í Der Sturm galleríinu.af verkum hans, og í Dresden. Í þessari borg myndar hann nýjan vinahóp, þar á meðal rithöfunda og leikara. Árið 1917 tók hann þátt með Max Ernst og Kandinsky í Dada sýningunni í Zürich. Dresden tímabilið er mjög afkastamikið: Kokoschka málar mikinn fjölda mynda og margar vatnslitamyndir.

Á árunum 1923 til 1933 fór hann í fjölmargar ferðir sem fóru um alla Evrópu, Norður-Afríku og Miðausturlönd. Á þessu tímabili voru landslagsmyndir ríkjandi í verkum hans, þó að athyglisverðar myndsmíðar og portrettmyndir hafi einnig tekið á sig mynd. Árið 1934 settist hann að í Prag; hér málaði hann fjölda útsýnis yfir borgina, með eftirtektarverðum áhrifum dýptar. Árið eftir málaði hann mynd af forseta lýðveldisins, heimspekingnum Masaryk, og hitti verðandi eiginkonu sína Oldu Palkovska. Árið 1937 var loksins haldin mikil sýning á verkum hans í Vínarborg en síðari heimsstyrjöldin var yfir okkur, sem og nasistagrimmd, einnig virk í eigin landi. Kokoschka taldi nasista vera „úrkynjaðan listamann“ vegna þess að hann var ekki í samræmi við fagurfræðilegar tilskipanir sem þeir settu, hann leitaði skjóls í Stóra-Bretlandi árið 1938 þar sem hann fékk ríkisborgararétt árið 1947, en heima voru málverk hans fjarlægð af söfnum og söfnum. .

Eftir stríðið settist hann að í Sviss, við strendur Genfarvatns, á meðan hann hélt áframkennsla við Alþjóðlegu sumarakademíuna í Strassborg og stundað mikla pólitíska og menningarlega blaðamennsku.

Árið 1962 var haldin stór yfirlitssýning í Tate Gallery í London. Á árunum 1967 til 1968 framkvæmdi hann nokkur verk gegn einræði hershöfðingjanna í Grikklandi og gegn hernámi Rússa í Tékkóslóvakíu. Á síðasta áratug lífs síns heldur listamaðurinn áfram að vinna hörðum höndum. Árið 1973 opnaði Oskar Kokoschka skjalasafnið í fæðingarstað hans í Pöchlarn. Listamaðurinn lést 22. febrúar 1980, níutíu og fjögurra ára að aldri, á sjúkrahúsi í Montreux, í sínu ástkæra Sviss.