Βιογραφία

• Η πλοκή της Κάρμεν του Georges Bizet

Ιδιαίτερη θέση μεταξύ των μουσικών του 19ου αιώνα κατέχει ο Ζωρζ Μπιζέ, γεννημένος στο Παρίσι στις 25 Οκτωβρίου 1838, ο οποίος έδειξε έντονες μουσικές τάσεις από μικρή ηλικία. Ο πατέρας του, δάσκαλος τραγουδιού, ήταν ο πρώτος του δάσκαλος- η μητέρα του, ταλαντούχα πιανίστρια, ανήκε επίσης σε οικογένεια μουσικών.

Η ταχεία πρόοδος που σημείωσε επέτρεψε στον Μπιζέ να γίνει δεκτός στο Ωδείο του Παρισιού πριν συμπληρώσει την ηλικία που επέτρεπαν οι κανονισμοί. Ο Ζωρζ ακολούθησε σπουδές στο Ωδείο και, αφού πέρασε με άριστα τις εξετάσεις του, ασχολήθηκε με το πιάνο και τη σύνθεση.

Μόλις έκλεισε τα δεκαεννέα του χρόνια, μετακόμισε στην Ιταλία για να συνεχίσει τις σπουδές του και κέρδισε το "Premio di Roma". Αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές του, επέστρεψε στο Παρίσι.

Η πρώτη του μεγάλη σύνθεση ήταν η τρίπρακτη όπερα "Οι ψαράδες του μαργαριταριού", η οποία διαδραματίζεται στην Ανατολή και παρουσιάστηκε τον Σεπτέμβριο του 1863. Τα πρώτα έργα δεν είχαν μεγάλη επιτυχία: ο Ζορζ Μπιζέ κατηγορήθηκε ότι στη μουσική του φανέρωνε την επιρροή του Γκουνό και άλλων συνθετών. Παράλληλα, ο Μπιζέ ανέλαβε να ετοιμάσει μια σύνθεση που θα συνόδευε τοσκηνή του έργου του Alfonso Daudet "L'Arlesiana". Η σύνθεση αυτή είχε αρχικά μικτή επιτυχία, αλλά με τον καιρό έγινε γνωστή στο κοινό όλου του κόσμου. Η μουσική, εμπνευσμένη από λαϊκά και λαϊκά μοτίβα της Προβηγκίας, ζωντανεύει την φλογερή ατμόσφαιρα αυτής της μεσογειακής περιοχής.

Η όπερα στην οποία εμφανίστηκε η πλήρης καλλιτεχνική ωριμότητα του συγγραφέα ήταν αυτή για την οποία είναι ευρέως γνωστός μέχρι σήμερα: η "Κάρμεν". Ο Μπιζέ αφιερώθηκε με ενθουσιασμό και επιμονή στη σύνθεση της "Κάρμεν", δημιουργώντας έτσι την τελευταία και σημαντικότερη από τις όπερές του (η οποία μεταξύ άλλων ενθουσίασε τον Νίτσε). Η δράση διαδραματίζεται στην Ισπανία, στη Σεβίλλη και στα γύρω βουνά.

Η πρώτη παράσταση της όπερας πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι, στο Théâtre de l'Opéra Comique, το 1875, αλλά δεν σημείωσε επιτυχία. Η πλοκή του δράματος κρίθηκε υπερβολικά ανήθικη και ακόμη και η μουσική δεν άρεσε στους λάτρεις της παράδοσης.

Δυστυχώς, ο Ζωρζ Μπιζέ δεν γνώρισε την επιτυχία που θα γνώριζε αργότερα η όπερά του και που θα του έδινε ελπίδα και αυτοπεποίθηση, γιατί πέθανε σε ηλικία μόλις 37 ετών, στις 3 Ιουνίου 1875, τρεις μήνες μετά την πρώτη παράσταση, από καρδιακή προσβολή.

Η όπερα του Μπιζέ γέννησε τον σύγχρονο μύθο της Κάρμεν και ο μύθος αυτός έχει κατακτηθεί από τον κινηματογράφο (από την εποχή του βωβού κινηματογράφου μέχρι το μιούζικαλ του Πρέμινγκερ το 1954 και τις πιο πρόσφατες ταινίες των Γκοντάρ, Ρόζι, Σαούρας), τον χορό (Γκαντές και Πετί) και το θέατρο γενικότερα.

Η πλοκή της Κάρμεν του Georges Bizet

Στη χαρούμενη πλατεία ενός ισπανικού χωριού, οι εργάτες του καπνεργοστασίου συνωστίζονται: είναι η ώρα για την αλλαγή φρουράς του αποσπάσματος δραγουμάνων του κοντινού στρατώνα. Η Κάρμεν, μια αισθησιακή και άγρια τσιγγάνα, εισβάλλει στη σκηνή, τραγουδώντας και χορεύοντας με την καρδιά της. Ο ταξίαρχος Δον Ζοζέ γοητεύεται, και η όμορφη νεαρή Μικαέλα, που έρχεται από μακριά για να τον δει, δεν είναι αρκετή για να αποστρέψει τα μάτια του.Ένας ξαφνικός και αιματηρός καυγάς ανάμεσα σε μια πούρα και την Κάρμεν ζωντανεύει τη σκηνή: με διαταγή του λοχαγού της, ο don Josè παίρνει την Κάρμεν στη φυλακή. Το έργο της αποπλάνησης όμως συνεχίζεται και οι δυο τους φεύγουν μαζί στα βουνά, όπου ο don Josè, ανάμεσα σε λαθρέμπορους και τσιγγάνους, γίνεται παράνομος. Η Micaèla, έχοντας τολμήσειστα βουνά για να τον απελευθερώσει από τα μάγια που φαίνεται να τον έχουν μαγέψει και να τον αρπάξει μακριά από την Κάρμεν, πρέπει να δηλώσει την ήττα της και να αναχωρήσει απογοητευμένη.

Τότε εμφανίζεται στον ορίζοντα ο Εσκαμίγιο, ένας διάσημος ταυρομάχος, και η Κάρμεν σύντομα τον ερωτεύεται. Ελεύθερο πνεύμα καθώς είναι, ανυπόμονη για τους δισταγμούς όλων των άλλων, φτάνει να κοροϊδεύει τον Δον Ζοζέ, ο οποίος, ενώ μαραζώνει γι' αυτήν, δεν θέλει να την εγκαταλείψει και γίνεται όλο και πιο ζηλιάρης. Σε μια νυχτερινή μονομαχία με τον ταυρομάχο, τον χαρίζει: η Κάρμεν περιφρονεί πλέον τον ταξίαρχο καιΣτην αρένα ταυρομαχίας της Σεβίλλης, λαμβάνει χώρα μια από τις συνηθισμένες ταυρομαχίες. Η Κάρμεν έχει προσκληθεί από τον Εσκαμίγιο και φτάνει με δύο τσιγγάνες φίλες της, για να θαυμάσει τον ταυρομάχο στη μάχη του με τον ταύρο. Ο Δον Χοσέ, που έχει επίσης φτάσει στη σκηνή, καλεί την Κάρμεν έξω από το κλουβί, για να της προσφέρει για άλλη μια φορά την αγάπη του. Όμως, όλες του οι προσπάθειες είναι μάταιες. ενώΟ Εσκαμίγιο σκοτώνει τον ταύρο μέσα σε πανηγυρισμούς, ο Δον Χοσέ, τυφλωμένος από το πάθος και τη ζήλια του, μαχαιρώνει την Κάρμεν και παραδίδεται στη δικαιοσύνη. .

Η Κάρμεν είναι μια ελεύθερη, παθιασμένη, δυνατή γυναίκα και το τραγούδι της είναι ποικίλο και αποχρωματισμένο: αρκεί να σκεφτεί κανείς την κοκέτα Χαμπανέρα, την ελαφρότητα του μποέμικου χορού, το θρηνητικό, στοχαστικό τραγούδι της σκηνής της κάρτας της Πράξης ΙΙΙ, το δράμα του ντουέτου που κλείνει την όπερα για να καταλάβει την πολυπλοκότητα του χαρακτήρα. Η Κάρμεν αντισταθμίζεται από την αθωότητα και τη λάμψη της Μικαέλα,μια φιγούρα με λεπτή χάρη και που εκφράζει απερίφραστα τον αθώο και δειλό έρωτά του. Ο Don Josè είναι μια σύνθετη φιγούρα που κινείται στο λυρικό επίπεδο στις δύο πρώτες πράξεις και στο δραματικό στην τρίτη και τέταρτη πράξη και γι' αυτό χρειάζεται έναν ολοκληρωμένο ερμηνευτή με μεγάλη φωνητική δύναμη και σφριγηλότητα. Και ο toreador Escamillo σκιαγραφείται επίσης πολύ καλά με το τραχύ και δυνατό τραγούδι του.

Με Georges Bizet Αξίζει επίσης να αναφερθούν δύο συμφωνίες: η πρώτη γράφτηκε το 1855 σε ηλικία δεκαεπτά ετών και η δεύτερη ξεκίνησε το 1860 κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Ρώμη και φέρει ακριβώς τον τίτλο Συμφωνία της Ρώμης. Οι δύο αυτές ορχηστρικές συνθέσεις διακρίνονται για τη σαφήνεια, την ελαφρότητα και τη γαλλική τους κομψότητα, αλλά και για τη στερεότητα της δομής τους και τον εφευρετικό τους πλούτο.

Μια άλλη διάσημη σύνθεση είναι το "Giochi di Fanciulli" (Παιδικά παιχνίδια), γραμμένο για πιάνο τεσσάρων χεριών και στη συνέχεια μεταγραμμένο για ορχήστρα. Πρόκειται για μουσική εμπνευσμένη από παιδικά παιχνίδια και ως εκ τούτου απλή και ευθύβολη, αλλά γεμάτη ευρηματικότητα.