Βιογραφία - Βαθιά κοσμικότητα

Ένα όνομα, ένας μύθος. Ποτέ άλλοτε δεν μπορεί κανείς να μιλήσει για μια αληθινή μυθολογική διάσταση του Μαρσέλ Προυστ, ενός συγγραφέα που συχνά αναφέρεται ατάκτως (αλλά ακόμη συχνότερα ακατάλληλα), για το πέρασμα του χρόνου και τη δύναμη της μνήμης, αλλά που λίγοι έχουν πραγματικά διαβάσει.

Αυτό οφείλεται επίσης στο σημαντικό και σίγουρα τρομακτικό μέγεθος της παραγωγής του, που σκιαγραφείται μέσα από αυτό το μεγάλο τυπικό τόξο που είναι η "Έρευνα" (Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο, ένα επιβλητικό έργο σε 7 τόμους)- είναι επίσης αξιοσημείωτο, ωστόσο, μέσα από τα επιμέρους επεισόδιά του.

Γιος της παρισινής μεγαλοαστικής τάξης (η μητέρα του ήταν κόρη πλούσιου χρηματιστή, ενώ ο πατέρας του ήταν διάσημος γιατρός), γεννήθηκε στις 10 Ιουλίου 1871 στο Αουτέιγ, στα περίχωρα του Παρισιού. Τα παιδικά χρόνια του συγγραφέα διαδραματίστηκαν κυρίως στη γαλλική πρωτεύουσα, με ελάχιστες παραχωρήσεις για να ξεφύγει από την πόλη, εκτός από την καλοκαιρινή περίοδο, που περνούσε κυρίως στη γλυκιά κατοικία τουΚαι τίποτα σαν αυτές τις στιγμές αναψυχής δεν θα μπορούσε να είναι υγιές για τον μικρό Μαρσέλ, κουρασμένο από μια εύθραυστη και εύθραυστη υγεία, που επιβαρύνθηκε από μικρή ηλικία από αναπνευστικά προβλήματα, με αποκορύφωμα την πρώτη σοβαρή κρίση άσθματος (μια διαταραχή που δεν θα τον άφηνε ποτέ) στην ηλικία των εννέα ετών. Σε αυτό προστέθηκε μια ασυνήθιστη εσωτερική ευαισθησία, που αμέσως αντιλήφθηκε ο εξίσου ευαίσθητοςμητέρα του (με την οποία ο Μαρσέλ σχημάτισε έναν σχεδόν νοσηρό δεσμό), γεγονός που τον έκανε ντροπαλό και απομονωμένο, σε αντίθεση με τον αδελφό του Ρόμπερτ, ο οποίος ήταν σίγουρα πιο ηλιόλουστος και ανοιχτός.

Εγγεγραμμένος σε ένα από τα καλύτερα γυμνάσια της πρωτεύουσας, ο Μαρσέλ ήρθε σε στενή επαφή με ορισμένους συνομηλίκους του, γόνους πλούσιων παρισινών οικογενειών, μεταξύ των οποίων και σημαντικοί πολιτικοί της εποχής. Ο αντίκτυπος ήταν κατά κάποιο τρόπο θετικός και με ορισμένους συμμαθητές του δημιούργησε ειλικρινή και διαρκή φιλία. Εξάλλου, στο γυμνάσιο ο Προυστ, παράλληλα με την κλίση τουλογοτεχνικό, ανακάλυψε μια προτίμηση, επίσης λογοτεχνική, για την είσοδό του στα παρισινά σαλόνια, αποκαλύπτοντας μια έμφυτη τάση για κοινωνική ζωή και μια εξαιρετική ικανότητα να γοητεύει αυτό το κοινό, ίσως λίγο επιπόλαιο, με το οποίο κατά καιρούς ερχόταν αντιμέτωπος (με τη μεταφορική έννοια). Επιπλέον, τα σαλόνια ήταν ένα ανεξάντλητο σφυρηλατητήριο πολιτιστικών συναντήσεων, αν αναλογιστεί κανείς ότι ήτανόπου σύχναζαν προσωπικότητες όπως η Madame Strauss, η σύζυγος του πρώτου γάμου του συνθέτη George Bizet, ή ο Charles Haas, μια παράξενη φιγούρα αισθητικού και εκλεπτυσμένου γνώστη της τέχνης, πάνω στην προσωπικότητα του οποίου ο Προυστ θα σφυρηλατούσε αργότερα τον χαρακτήρα του Swann.

Οι πρώτοι καρποί της λογοτεχνικής δραστηριότητας του Προυστ έφτασαν το 1892, όταν έγινε συνεργάτης του περιοδικού "Le Banquest", που είχε ιδρύσει μια ομάδα φίλων, μεταξύ των οποίων ο Ζακ Μπιζέ, ο Ντανιέλ Χαλεβί, ο Ρομπέρ Ντρέιφους και ο Λεόν Μπλουμ. Ήταν τα χρόνια, μεταξύ άλλων, που ξέσπασε η υπόθεση Ντρέιφους, ο Εβραίος καπετάνιος που συνελήφθη με την κατηγορία της κατασκοπείας και της συνενοχής με τη Γερμανία, μια πραγματικήμια περίπτωση σύγχρονου λιντσαρίσματος στον Τύπο. Ο Προυστ, στα μάτια της ιστορίας, έχει την τιμή να συγκαταλέγεται μεταξύ εκείνων που υπερασπίστηκαν τον άτυχο λοχαγό με μεγάλη ενεργητικότητα.

Το 1896 κυκλοφόρησε τελικά το πρώτο βιβλίο του συγγραφέα "Οι απολαύσεις και οι μέρες"- ήταν μια συλλογή διηγημάτων, που εκδόθηκε σε μια εκλεπτυσμένη έκδοση με πρόλογο από ένα ιερό τέρας των πατρίδων, όπως ο Ανατόλ Φρανς- ταυτόχρονα, όμως, αφιερώθηκε και στη συγγραφή ενός μεγάλου μυθιστορήματος, του δυστυχώς ημιτελούς "Ζαν Σαντέιγ", ενός πραγματικού καμβά για το επόμενο,Παράλληλα, δεν ξέχασε την αγαπημένη του πρακτική της λογοτεχνικής κριτικής, η οποία ασκείται με απίστευτη οξύνοια και γούστο.

Η δραστηριότητά του ως κριτικού λογοτεχνίας και, κυρίως, ως προσεκτικού θαυμαστή της τέχνης τον οδήγησε στη γνωριμία με τις αισθητικές θεωρίες του Άγγλου Τζον Ράσκιν, στον οποίο θα αφιέρωνε μεγάλο μέρος του χρόνου του, δουλεύοντας πάνω στη γαλλική μετάφραση ενός από τα έργα του, "Η Βίβλος της Αμιένης". Το 1900 ήταν η χρονιά των ταξιδιών του στην Ιταλία, κυρίως στη Βενετία, όπου πραγματοποίησε ένα είδος Ρασκινικού προσκυνήματος, μια επαλήθευσηζωντανά τις αισθητικές θεωρίες του Άγγλου κριτικού, καθώς και τη συνάντηση με τον κόσμο της ιταλικής ζωγραφικής για πρώτη φορά από τη ζωή. Αυτά τα ταξίδια προς αναζήτηση των μεγάλων στιγμών της ευρωπαϊκής τέχνης αποτελούν θεμελιώδες χαρακτηριστικό του τρόπου ζωής του Προυστ και θα ανανεώνονται, όσο του είναι δυνατόν να μετακινείται και να αντιμετωπίζει τις κακουχίες των μακρινών ταξιδιών.

Το 1905, δύο χρόνια μετά τον πατέρα του, πέθανε η μητέρα του συγγραφέα, μια από τις πιο οδυνηρές στιγμές της ζωής του. Λίγα χρόνια αργότερα, εγκατέλειψε το οικογενειακό διαμέρισμα και μετακόμισε στη λεωφόρο Haussmann, όπου εγκατέστησε το περίφημο δωμάτιο που ήταν εξ ολοκλήρου επενδυμένο με φελλό και απομονωμένο από κάθε εξωτερικό θόρυβο. Ήταν περίπου στις αρχές του 1907 όταν άρχισε να γράφει τα πιοφιλόδοξο.

Ως αποτέλεσμα αυτής της τεράστιας ψυχολογικής δέσμευσης, η κοινωνική ζωή του συγγραφέα, η οποία προηγουμένως ήταν τόσο πλούσια, περιορίζεται σταδιακά σε έναν μικρό αριθμό φίλων, από τους οποίους μερικές φορές φαίνεται να υπερασπίζεται τον εαυτό του, ενώ οι ρυθμοί της ζωής του διαταράσσονται εντελώς: κοιμάται το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας και εργάζεται τη νύχτα- του μένουν μόνο η υπηρέτριά του Celeste Albaret και ο σύζυγός της Odillon.1914 ο γραμματέας-οδηγός Alfred Agostinelli πεθαίνει σε αεροπορικό δυστύχημα στην III Antibes: ήταν μια ακόμη τραγική στιγμή για τον Προυστ, ο οποίος ήταν βαθιά δεμένος με τον νεαρό, ο οποίος με τη σειρά του έδειξε την προσήλωσή του στον μορφωμένο μέντορά του πετώντας με το ψευδώνυμο Marcel Swann.

Το ξέσπασμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, τον Αύγουστο του 1914, ενέπλεξε και αναστάτωσε τον κόσμο και τις φιλίες του Προυστ- κάποιοι από τους κοντινούς του ανθρώπους, κυρίως ο Μπερτράν ντε Φενελόν, πέθαναν στο μέτωπο- ο αδελφός του Ρομπέρ ήταν στην πρώτη γραμμή του μετώπου ως γιατρός και διακινδύνευσε τη ζωή του σε περισσότερες από μία περιπτώσεις. Στο Παρίσι, ο Προυστ συνέχισε να εργάζεται πάνω στο μυθιστόρημά του, φαινομενικά αμέτοχος και αδιάφορος για τοτραγωδία που τον περιβάλλει, για την οποία, αντίθετα, θα αφήσει μερικές υπέροχες σελίδες στο "Il tempo ritrovato".

Από εδώ και στο εξής, η ολοένα και πιο απομονωμένη και μοναχική ζωή του Προυστ φαίνεται να διακόπτεται μόνο από τον ρυθμό του έργου του. Οι διάφοροι τόμοι κυκλοφορούν τακτικά και τυγχάνουν της προσοχής των κριτικών. Η απονομή του βραβείου Γκονκούρ το 1918 στο βιβλίο "Στη σκιά των ανθισμένων παρθένων" συνέβαλε πάνω απ' όλα στην αναγνώριση και τη φήμη του συγγραφέα.

Ο Προυστ, όλο και πιο απομονωμένος, ολοκληρώνει την τελική αναθεώρηση του "Φυλακισμένου" όταν, τον Οκτώβριο του 1922, αρρωσταίνει από βρογχίτιδα. Αρνούμενος κάθε ιατρική βοήθεια, παρά την επιμονή του αδελφού του Ρομπέρ, προσπαθεί να αντισταθεί στις κρίσεις της ασθένειας, οι οποίες είναι ιδιαίτερα βίαιες και επιδεινώνονται από το άσθμα, και συνεχίζει να γράφει τον "Φυγά", τον οποίο καταφέρνει να ολοκληρώσει.Μετά από αυτό το τελευταίο εγκεφαλικό επεισόδιο, απεβίωσε στις 18 Νοεμβρίου 1922.