Βιογραφία - Χάρτινες πεταλούδες

Ο διάσημος συγγραφέας της "Λολίτας" γεννήθηκε στην Αγία Πετρούπολη το 1899 σε μια οικογένεια παλαιών Ρώσων ευγενών που μετανάστευσαν στη Δύση μετά την επανάσταση του 1917. Η ανατροφή του, λοιπόν, αποδίδεται έντονα στην ευρωπαϊκή ευαισθησία, της οποίας τις στιγμές και τα διλήμματα μπόρεσε να παίξει χωρίς να εγκαταλείψει εκείνη την αίσθηση του δράματος που χαρακτηρίζει τη ρωσική κουλτούρα. Απόφοιτος του Κέιμπριτζ, έκανε την Ευρώπη δική τουτην πατρίδα του, ζώντας πρώτα στη Γαλλία και στη συνέχεια στη Γερμανία, αν και τα πρώτα γραπτά που αποδίδονται στον καλλιτέχνη είναι ακόμα στα ρωσικά (γι' αυτό και διαδόθηκαν κυρίως μεταξύ των μεταναστών από τη χώρα του).

Παθιασμένος με τις πεταλούδες, ο Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ καλλιέργησε ένα πάθος για τα έντομα που έγινε πραγματικό επάγγελμα. Το 1940, όταν μετακόμισε στις Ηνωμένες Πολιτείες (το '45 πήρε την αμερικανική υπηκοότητα), το έκανε για να γίνει ερευνητής εντομολόγος. Από τότε έγραφε στα αγγλικά. Φυσικά, ο λαμπρός συγγραφέας δεν εγκατέλειψε ποτέ τη λογοτεχνία, τόσο πολύ που αργότερα, για όχι λιγότερο από έντεκαχρόνια δίδασκε ρωσική λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο Cornell στην Ιθάκη, εναλλάσσοντας τη δουλειά του ως εντομολόγος και ως συγγραφέας (έχει μείνει μια αξέχαστη φωτογραφία του σε έναν θάμνο με ένα δίχτυ στο χέρι να κυνηγάει πεταλούδες).

Το πρώτο του μυθιστόρημα, το "Masenka", κυκλοφόρησε το 1926, ακολουθούμενο μερικά χρόνια αργότερα από το "King Woman Knave" και στη συνέχεια σταδιακά από τα "The Defence of Luzin" (μια ιστορία βασισμένη στο άλλο μεγάλο του πάθος, το σκάκι), "The Eye", "Camera Obscura", "Glory" και το καφκικό διήγημα "Invitation to a Beheading". Όλα αυτά είναι έργα που μπορούν σε μεγάλο βαθμό να χαρακτηριστούν ως αριστουργήματα, θαυμαστές συνθέσεις θεμάτωντυπικά ρωσική, όπως αυτή της διάσπασης, και κρίση του τυπικά ευρωπαϊκού μυθιστορήματος

Αλλά και ένας συγγραφέας όπως ο Ναμπόκοφ δεν θα μπορούσε να μείνει αδιάφορος σε μια πραγματικότητα όπως η αμερικανική, με τα δράματα, τις δυστυχίες και τις αντιφάσεις της. Η μοναξιά που είναι χαρακτηριστική μιας τόσο έντονα ατομικιστικής κοινωνίας, το θέμα του υποκειμένου που καθοδηγείται από πολυάριθμα ίσως σαγηνευτικά και εμπορικά συμφέροντα δεν θα μπορούσε να αγνοηθεί από το μεγάλο πνεύμα του Ρώσου καλλιτέχνη.

Πάνω στο συναισθηματικό κύμα αυτής της ενδοσκοπικής ανάλυσης, έγραψε την "Πραγματική ζωή του Σεμπάστιαν Νάιτ" και, το 1955, δημοσίευσε το βιβλίο που θα του χάριζε αιώνια φήμη, τη σκανδαλώδη και μεγαλειώδη "Λολίτα". Πράγματι, με την κυκλοφορία αυτού του μυθιστορήματος, η φήμη του Ναμπόκοφ εκτοξεύτηκε στα ύψη εν ριπή οφθαλμού, αμέσως το θέμα (αυτό της νοσηρής σχέσης μεταξύ ενός ώριμου καθηγητή και μιας νεαρής κοπέλας), αλλά και το ύφοςτου μυθιστορήματος τον έφερε στο επίκεντρο της διεθνούς κριτικής προσοχής, επηρεάζοντας στη συνέχεια πλήθος συγγραφέων.

Μόλις πέρασε η καυτή στιγμή της "Λολίτας", ο Ναμπόκοφ συνέχισε να τυπώνει άλλα βιβλία με μεγάλο βάθος, όπως το "Πνιν", μια ειρωνική εξερεύνηση του κόσμου των αμερικανικών κολεγίων, και το "Χλωμή φωτιά", που επίσης διαδραματίζεται στον κόσμο των κολεγίων. Η ικανότητα του συγγραφέα, και πάλι, να αποκαλύπτει τι κρύβεται πίσω από τα φαινόμενα του μέσου δυτικού, νευρωτικού ανθρώπου είναι απαράμιλλη.Αρκετά μυθιστορήματα εξακολουθούν να βγαίνουν από την πένα του Ναμπόκοφ, χωρίς όλα να εκτιμώνται όσο θα άξιζαν και να αποτελούν αντικείμενο καθυστερημένων ανακαλύψεων.

Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι ο Ναμπόκοφ ήταν επίσης ένας εξαιρετικός κριτικός λογοτεχνίας. Οι μελέτες του επικεντρώθηκαν κυρίως σε συγγραφείς της πατρίδας του, μεταξύ των οποίων θα πρέπει να αναφέρουμε τουλάχιστον το θεμελιώδες δοκίμιο "Nikolai Gogol'" (1944). Σημαντική είναι επίσης η αγγλική μετάφραση, με προσωπικό σχόλιο, του έργου του Πούσκιν "Evgenij Onegin". Άλλα δοκίμια για Ευρωπαίους συγγραφείςτου 19ου και του 20ού αιώνα συγκεντρώθηκαν στις μεταθανάτιες "Διαλέξεις για τη λογοτεχνία" (1980). Μια συλλογή συνεντεύξεων και άρθρων, επίσης για εντομολογικά θέματα, βρίσκεται στο βιβλίο "Ισχυρές απόψεις" που εκδόθηκε επίσης στα ιταλικά με τον τίτλο "Intransigences".

Ο Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ απεβίωσε στο Μοντρέ (Ελβετία) στις 2 Ιουλίου 1977 σε ηλικία 78 ετών από πνευμονία.