Βιογραφία - Ξεφεύγοντας από τον καρκίνο του χρόνου

• Έργα του Samuel Beckett

Ο Σάμιουελ Μπέκετ γεννήθηκε στις 13 Απριλίου 1906 στην Ιρλανδία, στο Φόξροκ, μια μικρή πόλη κοντά στο Δουβλίνο, όπου πέρασε μια ήσυχη παιδική ηλικία, που δεν σημαδεύτηκε από ιδιαίτερα γεγονότα. Όπως όλα τα αγόρια της ηλικίας του, παρακολούθησε το γυμνάσιο, αλλά είχε την τύχη να εισαχθεί στο Port Royal School, το ίδιο ίδρυμα που φιλοξένησε κανέναν άλλον εκτός από τον Όσκαρ Ουάιλντ πριν από μερικές δεκαετίες.

Ο χαρακτήρας του Σάμιουελ, ωστόσο, διαφέρει αισθητά από εκείνον του μέσου συνομηλίκου. Ακόμη και ως έφηβος, μάλιστα, παρουσιάζει σημάδια μιας εξοργισμένης εσωτερικότητας, που χαρακτηρίζεται από μια εμμονική αναζήτηση της μοναξιάς, η οποία αργότερα αναδείχθηκε τόσο καλά στο πρώτο αριστουργηματικό μυθιστόρημα του συγγραφέα, το παραισθησιογόνο "Murphy". Δεν πρέπει να πιστέψουμε, ωστόσο, ότι ο Μπέκετ ήταν κακός μαθητής: κάθε άλλο.Επιπλέον, σε αντίθεση με ό,τι θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς για έναν διανοούμενο (έστω και εκκολαπτόμενο), έχει μεγάλη κλίση στον αθλητισμό γενικά, στον οποίο διαπρέπει. Αφιερώνεται λοιπόν εντατικά στον αθλητισμό, τουλάχιστον κατά τη διάρκεια των φοιτητικών του χρόνων, αλλά, παράλληλα, δεν παραμελεί τη μελέτη του Δάντη, στην οποία εμβαθύνει εμμονικά μέχρι του σημείου να γίνει πραγματικός ειδικός (κάτι πολύ σπάνιο στον αγγλοσαξονικό χώρο).

Όμως η βαθιά εσωτερική του δυσφορία τον σκάβει αμείλικτα και ανελέητα. Είναι υπερευαίσθητος και υπερκριτικός, όχι μόνο απέναντι στους άλλους, αλλά κυρίως απέναντι στον εαυτό του. Αυτά είναι τα αναγνωρίσιμα σημάδια μιας δυσφορίας που θα τον συνοδεύει σε όλη του τη ζωή. Αρχίζει να απομονώνεται όλο και περισσότερο, σε σημείο που να ζει μια ζωή πραγματικού ερημίτη, όσο είναι δυνατόν σε μια σύγχρονη κοινωνία. Δεν βγαίνει έξω, κλείνεται στον εαυτό του.Πιθανόν, πρόκειται για ένα σύνδρομο που σήμερα θα ονομάζαμε, με την πονηρή γλώσσα που έχει σφυρηλατήσει η ψυχανάλυση, "κατάθλιψη". Αυτή η διαβρωτική ασθένεια τον αναγκάζει να ξαπλώνει στο κρεβάτι επί μέρες: συχνά, μάλιστα, δεν μπορεί να σηκωθεί μέχρι αργά το απόγευμα, τόσο απειλημένος και ευάλωτος αισθάνεται σε σχέση με την εξωτερική πραγματικότητα. Κατά τη διάρκεια αυτής της πικρήςπερίοδο, η αγάπη του για τη λογοτεχνία και την ποίηση μεγαλώνει όλο και περισσότερο.

Η πρώτη σημαντική καμπή ήρθε το 1928, όταν αποφάσισε να μετακομίσει στο Παρίσι μετά την απονομή υποτροφίας από το Trinity College, όπου σπούδασε γαλλικά και ιταλικά. Η μετακόμιση είχε άμεσα θετικά αποτελέσματα: δεν άργησε ο νεαρός να δει τη νέα πόλη ως ένα είδος δεύτερης πατρίδας του. Επιπλέον, άρχισε να ενδιαφέρεται ενεργά για τη λογοτεχνία:Συχνά επισκεπτόταν τους λογοτεχνικούς κύκλους του Παρισιού, όπου γνώρισε τον Τζέιμς Τζόις, ο οποίος τον δίδαξε.

Μια άλλη σημαντική εξέλιξη είναι η ανακάλυψη ότι, κατά κάποιο τρόπο, η άσκηση της συγγραφής έχει ευεργετική επίδραση στην κατάστασή του, καταφέρνοντας να τον αποσπάσει από τις εμμονικές σκέψεις και παρέχοντας ένα δημιουργικό κανάλι στο οποίο μπορεί να εκτονώσει την φλογερή ευαισθησία και την έντονη φαντασία του. Σε λίγα χρόνια, χάρη στον έντονο ρυθμό εργασίας που υφίσταται, και κυρίως στη φυλαγμένη διαίσθηση με την οποίααντιμετωπίζει κείμενα, καθιερώνεται ως ένας σημαντικός ανερχόμενος συγγραφέας. Κερδίζει ένα λογοτεχνικό βραβείο για ένα ποίημα με τίτλο "Whoroscope", το οποίο επικεντρώνεται στο θέμα της παροδικότητας της ζωής. Παράλληλα, ξεκινάει μια μελέτη για τον Προυστ, έναν πολύ αγαπημένο συγγραφέα. Οι προβληματισμοί του για τον Γάλλο συγγραφέα (που αργότερα κατέληξαν σε ένα διάσημο δοκίμιο), τον διαφωτίζουν για την πραγματικότητα της ζωής και της ύπαρξης, οδηγώντας τον στηνσυμπέρασμα ότι η ρουτίνα και η συνήθεια "δεν είναι παρά ο καρκίνος του χρόνου". Μια ξαφνική συνειδητοποίηση που θα του επιτρέψει να κάνει μια αποφασιστική αλλαγή στη ζωή του.

Μάλιστα, γεμάτος από ανανεωμένο ενθουσιασμό, αρχίζει να ταξιδεύει άσκοπα στην Ευρώπη, προσελκύεται από χώρες όπως η Γαλλία, η Αγγλία και η Γερμανία, χωρίς να παραμελεί μια πλήρη περιήγηση στην πατρίδα του, την Ιρλανδία. Η ζωή, η αφύπνιση των αισθήσεων, μοιάζει να τον κατακλύζει: πίνει, συχνάζει σε πόρνες και διάγει μια ζωή υπερβολής και ακολασίας. Γι' αυτόν, όλα αφορούν την παλλόμενη ύλη,πυρακτωμένη, ενεργητική ροή που του επέτρεπε να συνθέτει ποιήματα αλλά και διηγήματα. Μετά από αυτή τη μακρά περιπλάνηση, αποφάσισε να μετακομίσει οριστικά στο Παρίσι το 1937.

Εδώ γνώρισε τη Suzanne Dechevaux-Dumesnil, μια γυναίκα αρκετά χρόνια μεγαλύτερή του, η οποία έγινε η ερωμένη του και λίγα χρόνια αργότερα η σύζυγός του. Παράλληλα με τις λιγότερο ή περισσότερο παροδικές ανακατατάξεις που σημαδεύουν την ιδιωτική του ζωή, υπάρχουν και αυτές που δημιουργούνται από το μηχανισμό της ιστορίας, ο οποίος ελάχιστα νοιάζεται για τα άτομα. Στη συνέχεια ξέσπασε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος και ο Μπέκετ επέλεξε τηνπαρεμβατισμό, συμμετέχοντας ενεργά στη σύγκρουση και προσφέροντας τον εαυτό του ως ειδικός μεταφραστής στις παρυφές της αντίστασης. Σύντομα, όμως, αναγκάζεται να απομακρυνθεί για να αποφύγει τον κίνδυνο που ελλοχεύει πάνω από την πόλη και μετακομίζει στην ύπαιθρο μαζί με τη Σουζάν. Εκεί εργάζεται ως αγρότης και για λίγο σε ένα νοσοκομείο, για να επιστρέψει τελικά στο Παρίσι το '45, μετά το τέλος του πολέμου, όπου βρίσκεισημαντικές οικονομικές δυσκολίες.

Την περίοδο μεταξύ '45 και '50, συνέθεσε αρκετά έργα, μεταξύ των οποίων οι νουβέλες "Malloy", "Malone Dies", "The Unnamable", "Mercier et Camier", καθώς και μια σειρά από θεατρικά έργα, στην πραγματικότητα μια καινοτομία στον κατάλογό του. Πρόκειται για τα ίδια έργα που του χάρισαν άφθαρτη φήμη και για τα οποία είναι γνωστός και στο ευρύ κοινό. Σε αυτά περιλαμβάνονται, για παράδειγμα, το περίφημο θεατρικό έργο Περιμένοντας τον Γκοντό "Πρόκειται για τα εγκαίνια, τα ίδια χρόνια με τον Ιονέσκο (έναν άλλο κορυφαίο εκπρόσωπο αυτού του "είδους"), του λεγόμενου θεάτρου του παραλόγου.

Σάμιουελ Μπέκετ

Στην όπερα, στην πραγματικότητα, βλέπουμε τους δύο πρωταγωνιστές, τον Βλαντιμίρ και τον Εστραγκόν, να περιμένουν έναν φανταστικό εργοδότη, τον κ. Γκοντό. Δεν γνωρίζουμε τίποτε άλλο για την ιστορία, ούτε πού ακριβώς βρίσκονται οι δύο οδοιπόροι. Ο θεατής γνωρίζει μόνο ότι δίπλα τους βρίσκεται μια ιτιά που κλαίει, μια συμβολική εικόνα που συμπυκνώνει τα πάντα και το τίποτα. Από πού προέρχονται οι δύο χαρακτήρες και κυρίως από πούΠόσο καιρό περιμένουν; Το κείμενο δεν λέει, αλλά κυρίως, ούτε οι ίδιοι, οι οποίοι βρίσκονται να ξαναζούν τις ίδιες καταστάσεις, τους ίδιους διαλόγους, τις ίδιες χειρονομίες, επ' άπειρον, χωρίς να μπορούν να δώσουν απαντήσεις ακόμη και στα πιο προφανή ερωτήματα. Οι άλλοι (λίγοι) χαρακτήρες της ιστορίας είναι εξίσου αινιγματικοί.....

Η πρώτη παράσταση του "Endgame", στο Royal Court Theatre του Λονδίνου, χρονολογείται το 1957. Όλα τα έργα του Μπέκετ είναι εξαιρετικά καινοτόμα και αποκλίνουν βαθιά από τη μορφή και τα στερεότυπα του παραδοσιακού δράματος, τόσο από άποψη ύφους όσο και θεματολογίας. Οι πλοκές, η αγωνία, η πλοκή και, εν ολίγοις, όλα όσα γενικά ικανοποιούν τονδημόσιο να εστιάσει στο θέμα της μοναξιάς του σύγχρονου ανθρώπου ή στο θέμα της λεγόμενης "ακοινωνησίας" που θωρακίζει τις συνειδήσεις των ανθρώπινων όντων σε έναν εξοργισμένο όσο και αναπόφευκτο ατομικισμό, με την έννοια της αδυναμίας να φέρει κανείς τη δική του ανεξιχνίαστη συνείδηση "μπροστά" στον Άλλο.

Συνυφασμένο με όλα αυτά τα πλούσια θέματα είναι και το μοτίβο της απώλειας του Θεού, του μηδενιστικού αφανισμού του από τη λογική και την ιστορία, μια ανθρωπολογική συνειδητοποίηση που ρίχνει τον άνθρωπο σε κατάσταση παραίτησης και ανικανότητας. Το ύφος του μεγάλου συγγραφέα χαρακτηρίζεται εδώ από στεγνές, γυμνές προτάσεις, διαμορφωμένες πάνω στην πορεία και τις απαιτήσεις του διαλόγου, που συχνάΟι περιγραφές των χαρακτήρων και των περιβαλλόντων περιορίζονται στα απολύτως απαραίτητα.

Πρόκειται για τεχνικά και ποιητικά χαρακτηριστικά που δεν θα παραλείψουν να ξυπνήσουν το ενδιαφέρον και ενός μέρους του μουσικού κόσμου, το οποίο προσελκύεται από τις πολυάριθμες συνάφειες με την έρευνα για τον ήχο που είχε διεξαχθεί μέχρι τότε. Από όλες αυτές αξίζει να αναφερθεί η εργασία που διεξήχθη πάνω και γύρω από τη γραφή του Μπέκετ από τον Αμερικανό Μόρτον Φέλντμαν (τον οποίο εκτιμούσε ο ίδιος ο Μπέκετ).

Σάμιουελ Μπέκετ

Το 1969, το μεγαλείο του Ιρλανδού συγγραφέα "θεσμοθετήθηκε" με την απονομή του βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας. Στη συνέχεια, συνέχισε να γράφει μέχρι το θάνατό του στις 22 Δεκεμβρίου 1989.

Έργα του Samuel Beckett

Έργα του Samuel Beckett διαθέσιμα στα ιταλικά:

• Περιμένοντας τον Γκοντό
• Disiecta. Διάσπαρτα γραπτά και ένα δραματικό απόσπασμα
• Ταινία
• Τέλος αγώνα
• Ευτυχισμένες μέρες
• Εικόνα-χωρίς-πληθυσμό
• Κακώς είδε κακώς είπε
• Mercier και Camier
• Murphy
• Περισσότερο πέος από ψωμί
• Ποιήματα στα αγγλικά
• Πρώτη αγάπη - Μυθιστορήματα - Κείμενα για το τίποτα
• Προυστ
• Αυτό που είναι παράξενο, μακριά
• Παραμύθια και θέατρο
• Αναδεύοντας ακόμα
• Πλήρες θέατρο
• Τρία κομμάτια ευκαιρίας
• Τριλογία: Ο Μολόι - Ο Μαλόουν πεθαίνει - Οι ανώνυμοι
• Τελευταία κασέτα Krapp-Ceneri
• Watts