Βιογραφία - Τα μάτια του νου

Ο Γκλεν Γκουλντ, ένας Καναδός πιανίστας με πολυσχιδή προσωπικότητα, σπουδαίος ερμηνευτής των συνθέσεων του Μπαχ ειδικότερα (από τις οποίες μας έχει αφήσει μια απαράμιλλη κληρονομιά ηχογραφήσεων) και αμφιλεγόμενη προσωπικότητα που έχει αναχθεί σε μυθική υπόσταση, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία μόλις πενήντα ετών το 1982, αφού έφερε επανάσταση στην προσέγγιση του οργάνου του.

Από την αρχή, αυτός ο πιανίστας εμφανίστηκε ως μια ριζοσπαστική καινοτομία, η οποία μπέρδεψε πολλούς και υποδαύλισε έντονες αντιδράσεις (που τροφοδοτήθηκαν επίσης από τη θεαματική εκκεντρικότητά του, ιδίως στο φανταχτερό παίξιμό του), μέχρι που η ιδιοφυΐα του αναγνωρίστηκε πλήρως, σε σημείο που να γίνει πραγματικό αντικείμενο λατρείας και πρότυπο, καθώς και να δώσει αφορμή για νεολογισμούς όπως"Gouldian" ή "Gouldism".

Αυτό που προκύπτει από τις ηχογραφήσεις του Γκουλντ δεν είναι μόνο μια εκπληκτική νέα αντίληψη της διάταξης των ηχητικών επιπέδων του οργάνου, αλλά και μια απόλυτη τελειότητα του ήχου, με στόχο να "μιμηθεί", μέσω μιας διαυγούς χρήσης του "staccato", η τυπική διαδικασία του πληκτρολογίου του τσέμπαλου. Μια τελειότητα που επενδύει τη φύση του ίδιου του οργάνου, με στόχο να διερευνήσει σαν με ακτίνες Χ τηνσπάσιμο της ίδιας μουσικής ιδέας.

Εκτός από πιανίστας, ο Γκλεν Γκουλντ ήταν έτσι ένας πρωτόγνωρος "τρόπος" σκέψης για τη μουσική. Αυτά που έλεγε και έγραφε για τον Μπαχ ή τον Σένμπεργκ, τον Ρίχαρντ Στράους ή τον Μπετόβεν, τον Μότσαρτ ή τον Μπουλέζ, είναι μερικές φορές αιχμηρά, αλλά πάντα με τέτοια οξύνοια που αναγκάζουν τον καθένα να αμφισβητεί κατά καιρούς τις κεκτημένες πεποιθήσεις του.

Γεννημένος στο Τορόντο στις 25 Σεπτεμβρίου 1932 από τον Ράσελ Χέρμπερτ και τη Φλόρενς Γκρεγκ, ο Γκλεν Χέρμπερτ Γκουλντ σπούδασε πιάνο με τη μητέρα του μέχρι την ηλικία των δέκα ετών, στη συνέχεια θεωρία με τον Λέο Σμιθ, όργανο με τον Φρέντερικ Σιλβέστερ και μετά πάλι πιάνο με τον Αλμπέρτο Γκερέρο, κύριο καθηγητή στο Ωδείο Μουσικής του Τορόντο (σήμερα Βασιλικό Ωδείο Μουσικής), όπου ο νεαρός μαθητής πέτυχε την υψηλότερη βαθμολογία που είχε ποτέ στοΚαναδάς.

Μετά από μια σειρά από ντεμπούτα ως οργανοπαίκτης και ως σολίστας με ορχήστρα, έδωσε το πρώτο του ρεσιτάλ πιάνου στο "Eaton" Auditorium του Τορόντο στις 20 Οκτωβρίου 1947 και στη συνέχεια έδωσε μια σειρά από συναυλίες για το ραδιόφωνο και την τηλεόραση (πολύ σημαντικά γεγονότα υπό το πρίσμα της μετέπειτα απόφασής του να αποσυρθεί από τη σκηνή και να επικοινωνεί με τον κόσμο μόνο μέσω ηχογραφήσεων και εμφανίσεων σε βίντεο).

Στις 2 Ιανουαρίου 1955, έκανε το ντεμπούτο του στη Νέα Υόρκη στο Town Hall και, μόλις την επόμενη ημέρα, υπέγραψε αποκλειστικό συμβόλαιο με την Columbia Records, οι "παρατηρητές" της οποίας θαμπώθηκαν από τις ερμηνείες του. Το 1956 ήταν στην πραγματικότητα η πρώτη του ηχογράφηση των "Παραλλαγών Γκόλντμπεργκ" του Μπαχ, μιας μνημειώδους παρτιτούρας που αποτελείται από μια άρια και τριάντα δύο παραλλαγές και έμελλε να γίνει το σήμα κατατεθέν τουΗ ιδιοφυΐα του Gould για το μέλλον, καθώς και η πιο διάσημη και πολυδιαφημισμένη ηχογράφησή του.

Μόλις την επόμενη χρονιά γνώρισε μια άλλη μουσική ιδιοφυΐα, τον Λέοναρντ Μπερνστάιν, με τον οποίο έκανε το ντεμπούτο του στο Κάρνεγκι Χολ της Νέας Υόρκης με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Νέας Υόρκης στο Κοντσέρτο για πιάνο αρ. 2 του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν. Από αυτό το σημείο και μετά, η συναυλιακή καριέρα του Γκουλντ θα προχωρούσε με γοργούς ρυθμούς, παρόλο που ο πιανίστας από την αρχή ανέπτυξε ένα βαθύ μίσος για τονΑλλά αυτό δεν αρκεί: η γνωστή ιδιοσυγκρασία του Gould απέναντι στο θεσμό της "μορφής συναυλίας" βασίζεται σε εξελιγμένες κοινωνικοϊστορικές αναλύσεις, καθώς και σε θεμελιώδεις εκτιμήσεις σχετικά με το ρόλο της τεχνολογίας στη ζωή μας.Εν ολίγοις, η τεχνολογία είναι για τον Gould το εξαιρετικό μέσο για την εγκαθίδρυση μιας νέας και πιο ενεργής σχέσης μεταξύ "καλλιτέχνη" και "κοινού" (σημειώστε ότι ο πιανίστας απεχθανόταν και τους δύο όρους για τις ιεραρχικές προεκτάσεις που εμπεριέχουν).

Έννοιες που διευκρινίζονται επανειλημμένα σε αιχμηρές, ενοχλητικές και μερικές φορές ξεκαρδιστικές συνεντεύξεις του. Σε μία από αυτές, βρίσκουμε γραμμένα τα εξής: " Η τεχνολογία δεν πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να αντιμετωπίζεται ως κάτι ουδέτερο, ως ένα είδος παθητικού ηδονοβλεψία- οι ικανότητές της να "γδέρνει", να αναλύει και κυρίως να εξιδανικεύει μια δεδομένη εντύπωση πρέπει να αξιοποιούνται. [...] Πιστεύω στην "εισβολή" της τεχνολογίας, καθώς, στην ουσία, η εισβολή αυτή επιβάλλει στην τέχνη μια ηθική διάσταση που υπερβαίνει την ίδια την ιδέα της τέχνης. ".

Ο Γκουλντ εγκατέλειψε λοιπόν την καριέρα του ως συναυλιακός καλλιτέχνης σε ηλικία μόλις τριάντα δύο ετών, το 1964, για να καταφύγει σε ένα απροσδιόριστο καναδικό ερημητήριο (πιθανότατα σε κατοικία) και να αφιερωθεί αποκλειστικά στην ηχογράφηση δίσκων και στην εκπομπή στην τηλεόραση και το ραδιόφωνο σε εξαιρετικές ποσότητες.

Η ζωή του φαινόταν πλέον να χαρακτηρίζεται από μια όλο και πιο ακραία φυσική απομόνωση, μια απομόνωση που ο καλλιτέχνης θεωρούσε απαραίτητη όχι μόνο για να "δημιουργεί" αλλά και για να ζει.

Ο Γκλεν Γκουλντ πέθανε από εγκεφαλικό επεισόδιο στις 4 Οκτωβρίου 1982, αφήνοντας πίσω του μια ανεκτίμητη κληρονομιά από ηχογραφήσεις και συγγράμματα, καθώς και ένα τεράστιο κενό ευφυΐας, ευαισθησίας και ανθρώπινης καθαρότητας.

Ο Τόμας Μπέρνχαρντ, ένας από τους σπουδαιότερους σύγχρονους γερμανόφωνους συγγραφείς, ένα χρόνο μετά το θάνατό του, τον έκανε τον "απόντα" πρωταγωνιστή του μυθιστορήματός του "The Succumbent", της ιστορίας του δράματος του να μην είσαι ο Γκλεν Γκουλντ. Αυτό που αντιπροσωπεύει ο Γκουλντ στο μυθιστόρημα είναι στην πραγματικότητα η τελειότητα- και είναι ακριβώς η τελειότητα της ερμηνείας του στις "Παραλλαγές Γκόλντμπεργκ" του Μπαχ, μια από τις κορυφέςερμηνεία όλων των εποχών, η οποία γενικά, αν και αναγωγικά, εξακολουθεί να συνδέεται με αυτήν.

Βιβλιογραφία:

- Jonathan Cott, Conversations with Glenn Gould - Νέα έκδοση (EDT, 2009)

- Glenn Gould - Όχι, δεν είμαι εκκεντρικός. Συνεντεύξεις και επιμέλεια: Bruno Monsaingeon (EDT)

- Glenn Gould - The Wing of the Intelligent Whirlwind, κείμενα για τη μουσική (Adelphi)

- Glenn Gould - Γράμματα (Rosellina Archinto)

- Michael Stegemann, Glenn Gould - Leben und Werk (Piper).

- Thomas Bernhard - Ο χαμένος (Adelphi)

Συνιστώμενη δισκογραφία:

- Μπαχ: Ιταλικό Κοντσέρτο, Partitas, Toccatas

- Μπαχ: Η τέχνη της φούγκας, Χέντελ: Σουίτες για τσέμπαλο Νο 1-4

- Μπαχ: Κοντσέρτα για πιάνο - (Glenn Gould Edition Vol. 1)

- Bach: Goldberg Variations 1955 - (Glenn Gould Edition Vol. 1)

- Bach: Inventions for two and three voices - (Glenn Gould Edition Vol. 2)

- Bach: Partitas BWV 825-830, Μικρά πρελούδια, Μικρές φούγκες - (Glenn Gould Edition Vol. 4)

- Μπαχ: Το Καλορυθμισμένο Κλαβιέ, Βιβλίο Ι - (Glenn Gould Edition Vol. 4)

- Μπαχ: Το Καλορυθμισμένο Κλαβιέ, Βιβλίο ΙΙ - (Glenn Gould Edition Vol. 4)

- Bach: English Suites, BWV 806-811 - (Glenn Gould Edition Vol. 6)

- Μπαχ: Γαλλικές σουίτες, BWV 812-817, Εισαγωγή γαλλικού στυλ - (Glenn Gould Edition Vol. 6)

- Bach: Toccatas - (Glenn Gould Editiion Vol. 5)

- Μπαχ: Σονάτες για βιολί και τσέμπαλο, Σονάτες για βιόλα ντα γκάμπα και κλαβιέ (Glenn Gould Edition Vol. 6)

- Bach: Goldberg Variations (1981, Digital Version) - (Glenn Gould Edition Vol. 2)

- Μπετόβεν: Σονάτες για πιάνο, τόμος I, αριθμοί 1-3, 5-10, 12-14 - (Glenn Gould Edition Vol. 5)

- Μπετόβεν: Σονάτες για πιάνο, τόμος II, αριθμοί 15-18, 23, 30-32 - (Glenn Gould Edition Vol. 5)

- Μπετόβεν: Σονάτες για πιάνο, αρ. 24 και 29 - (Glenn Gould Edition Vol. 3)

- Μπετόβεν: Οι τρεις τελευταίες σονάτες για πιάνο

- Μπετόβεν: 32 Παραλλαγές πάνω στο θέμα της "Eroica" Woo 80, 6, Παραλλαγές Op. 34, Μπαγκατέλες Opp. 33 και 126 - (Glenn Gould Edition Vol. 1)

- Μπετόβεν: Κοντσέρτα για πιάνο, Νο 1-5 - (Glenn Gould Edition Vol. 1)

- Μπετόβεν: Κοντσέρτο για πιάνο αρ. 5, Στράους: Μπουρλέσκ

- Byrd, Gibbons, Sweelinck: Consort Of Musicke - (Glenn Gould Edition Vol. 3)

- Wagner: Μεταγραφές για πιάνο, Siegfried Idyll (Glenn Gould Edition Vol. 5)

- Grieg: Σονάτα Op. 7, Bizet: Premier Nocturne, Variations Chromatiques, Sibelius: Three Sonatinas Op. 67, 3 Lyric Pieces Op. 41 - (Glenn Gould Edition Vol. 1)

- Strauss: Ophelia Lieder Op. 67, Enoch Arden Op. 38, Σονάτα για πιάνο Op. 5, 5 κομμάτια για πιάνο Op. 3 - (Glenn Gould Edition Vol. 1)

- Berg/Krenek: Σονάτες- Webern: Παραλλαγές για πιάνο- Debussy: Ραψωδία αρ. 1 για κλαρινέτο και πιάνο- Ravel: La Valse - (Glenn Gould Edition Vol. 7)

- Σένμπεργκ: Κομμάτια για πιάνο, Κοντσέρτο για πιάνο, Φαντασία, Ωδή στον Ναπολέοντα Βοναπάρτη, Pierrot Lunaire - (Glenn Gould Edition Vol. 6)

- Schoenberg: Lieder - (Glenn Gould Edition Vol. 7)

Σημείωση: όλοι οι δίσκοι εκδίδονται από τη Sony Classical