Biografie - De ogen van de geest

Glenn Gould, een Canadese pianist met een veelvormige persoonlijkheid, een groot vertolker van Bachs composities in het bijzonder (waarvan hij ons een ongeëvenaarde erfenis aan opnames heeft nagelaten), en een controversieel personage dat tot mythische status is gestegen, overleed op slechts vijftigjarige leeftijd in 1982, nadat hij een revolutie teweeg had gebracht in de benadering van zijn instrument.

Vanaf het allereerste begin verscheen deze pianist als een radicale nieuwigheid, die velen verbijsterde en felle tegenstand opwekte (mede gevoed door zijn spectaculaire excentriciteit, vooral in zijn flamboyante spel), totdat zijn genialiteit volledig werd erkend, tot op het punt dat hij een waar cultobject en rolmodel werd, en aanleiding gaf tot neologismen als"Gouldiaans" of "Gouldisme".

Wat naar voren komt uit Gould's opnames is niet alleen een verbazingwekkende nieuwe conceptie van de ordening van de klankvlakken van het instrument, maar ook een absolute perfectie van geluid, gericht op het "nabootsen", door middel van een luciferisch gebruik van "staccato", van de typische gang van zaken op het klavecimbelklavier. Een perfectie die de aard van het instrument zelf belichaamt, gericht op het onderzoeken als door röntgenstraling van deribbels van hetzelfde muzikale idee.

Naast pianist was Glenn Gould dus een ongekende 'manier' van denken over muziek. Wat hij zei en schreef over Bach of Schönberg, Richard Strauss of Beethoven, Mozart of Boulez, is soms scherp maar altijd zo scherpzinnig dat het je dwingt om je verworven overtuigingen van tijd tot tijd in twijfel te trekken.

Glenn Herbert Gould werd op 25 september 1932 in Toronto geboren als zoon van Russell Herbert en Florence Greig. Tot zijn tiende studeerde hij piano bij zijn moeder, daarna theorie bij Leo Smith, orgel bij Frederick Silvester en daarna weer piano bij Alberto Guerrero, hoofddocent aan het Toronto Conservatory of Music (nu het Royal Conservatory of Music), waar de jonge leerling de hoogste cijfers ooit haalde in zijn studie.Canada.

Na een reeks debuten als organist en solist met orkest gaf hij op 20 oktober 1947 zijn eerste pianorecital in het 'Eaton' Auditorium in Toronto en gaf daarna een reeks concerten voor radio en televisie (zeer belangrijke gebeurtenissen in het licht van zijn latere beslissing om zich terug te trekken van het podium en alleen nog via opnames en video-optredens met de wereld te communiceren).

Op 2 januari 1955 maakte hij zijn debuut in New York in de Town Hall en de volgende dag nog tekende hij een exclusief contract met Columbia Records, waarvan de 'waarnemers' versteld stonden van zijn optredens. 1956 was namelijk zijn eerste opname van Bachs 'Goldbergvariaties', een monumentale partituur bestaande uit een aria en tweeëndertig variaties die het visitekaartje zouden worden van deGoulds genie voor de toekomst en zijn beroemdste en meest geciteerde opname.

Pas het jaar daarop ontmoette hij een ander muzikaal genie, Leonard Bernstein, met wie hij zijn debuut maakte in de Carnegie Hall in New York met het New York Philharmonic Orchestra in het Pianoconcert nr. 2 van Ludwig van Beethoven. Vanaf dat moment zou Goulds concertcarrière in een stroomversnelling raken, ook al ontwikkelde de pianist vanaf het begin een diepe haat jegensMaar dit is niet genoeg: Goulds bekende eigenzinnigheid ten opzichte van de instelling van de 'concertvorm' is gebaseerd op verfijnde sociaal-historische analyses, maar ook op fundamentele overwegingen over de rol van technologie in ons leven.Kortom, technologie is voor Gould het buitengewone middel om een nieuwe en actievere relatie tussen 'artiest' en 'publiek' tot stand te brengen (merk op dat de pianist beide termen verafschuwde vanwege de hiërarchische implicaties die ze bevatten).

Concepten die herhaaldelijk worden verduidelijkt in zijn scherpe, verontrustende en soms hilarische interviews. In een van hen vinden we het volgende geschreven: " Technologie mag naar mijn mening niet worden behandeld als iets neutraals, als een soort passieve voyeur; haar capaciteiten om een bepaalde indruk te 'villen', te analyseren en vooral te idealiseren moeten worden benut. [...] Ik heb vertrouwen in de 'indringing' van technologie omdat deze indringing de kunst in wezen een morele dimensie oplegt die het idee van kunst zelf overstijgt ".

Gould gaf daarom zijn concertcarrière op slechts tweeëndertigjarige leeftijd op, in 1964, om zijn toevlucht te zoeken in een niet nader genoemde Canadese kluizenarij (waarschijnlijk een Residence), en zich uitsluitend te wijden aan het opnemen van platen en het uitzenden op televisie en radio in uitzonderlijke hoeveelheden.

Zijn leven leek nu gekenmerkt te worden door een steeds extremer fysiek isolement, een eenzaamheid die de kunstenaar niet alleen nodig achtte om te 'creëren' maar ook om te leven.

Glenn Gould stierf aan een beroerte op 4 oktober 1982 en liet een onbetaalbare erfenis van opnames en geschriften achter, evenals een enorme leegte van intelligentie, gevoeligheid en menselijke zuiverheid.

Thomas Bernhard, een van de grootste hedendaagse Duitstalige schrijvers, maakte hem een jaar na zijn dood tot de 'afwezige' hoofdpersoon van zijn roman 'The Succumbent', het verhaal van het drama van het niet Glenn Gould zijn. Wat Gould in de roman vertegenwoordigt is in feite perfectie; en het is precies tot de perfectie van zijn uitvoering van Bach's 'Goldbergvariaties', een van de hoogtepunteninterpretatie van alle tijden, die er over het algemeen, zij het reductief, nog steeds mee wordt geassocieerd.

Bibliografie:

- Jonathan Cott, Gesprekken met Glenn Gould - Nieuwe editie (EDT, 2009)

- Glenn Gould - Nee, ik ben geen excentriekeling Interviews en redactie door Bruno Monsaingeon (EDT)

- Glenn Gould - De vleugel van de intelligente wervelwind, geschriften over muziek (Adelphi)

- Glenn Gould - Brieven (Rosellina Archinto)

- Michael Stegemann, Glenn Gould - Leben und Werk (Piper).

- Thomas Bernhard - De verliezer (Adelphi)

Aanbevolen discografie:

- Bach: Italiaans concert, Partita's, Toccata's

- Bach: De kunst van de fuga, Händel: Klavecimbelsuites nrs. 1-4

- Bach: Pianoconcerten - (Glenn Gould-uitgave deel 1)

- Bach: Goldbergvariaties 1955 - (Glenn Gould-uitgave Vol. 1)

- Bach: Inventies voor twee en drie stemmen - (Glenn Gould Edition Vol. 2)

- Bach: Partita's BWV 825-830, kleine preludes, kleine fuga's - (Glenn Gould Editie Vol. 4)

- Bach: Het Wohltemperierte Klavier, Boek I - (Glenn Gould-uitgave deel 4)

- Bach: Het Wohltemperierte Klavier, Boek II - (Glenn Gould-uitgave deel 4)

- Bach: Engelse Suites, BWV 806-811 - (Glenn Gould-uitgave Vol. 6)

- Bach: Franse suites, BWV 812-817, Ouverture in Franse stijl - (Glenn Gould Edition Vol. 6)

- Bach: Toccata's - (Glenn Gould-uitgave deel 5)

- Bach: Sonates voor viool en klavecimbel, Sonates voor viola da gamba en clav.(Glenn Gould Edition Vol. 6)

- Bach: Goldbergvariaties (1981, digitale versie) - (Glenn Gould Edition Vol. 2)

- Beethoven: Pianosonates, Vol. I, Nr. 1-3, 5-10, 12-14 - (Glenn Gould Uitgave Vol. 5)

- Beethoven: Pianosonates, Vol. II, Nr. 15-18, 23, 30-32 - (Glenn Gould Editie Vol. 5)

- Beethoven: Pianosonates, nrs. 24 en 29 - (Glenn Gould Edition Vol. 3)

- Beethoven: De laatste drie pianosonates

- Beethoven: 32 Variaties op het Thema van "Eroica" Woo 80, 6, Variaties Op. 34, Bagatellen Opp. 33 en 126 - (Glenn Gould Edition Vol. 1)

- Beethoven: Pianoconcerten Nr. 1-5 - (Glenn Gould-uitgave Vol. 1)

- Beethoven: Pianoconcert nr. 5; Strauss: Burlesque

- Byrd, Gibbons, Sweelinck: Consort Of Musicke - (Glenn Gould Edition Vol. 3)

- Wagner: Pianotranscripties, Siegfried Idyll (Glenn Gould Edition Vol. 5)

- Grieg: Sonate Op. 7; Bizet: Premier Nocturne, Variations Chromatiques; Sibelius: Drie Sonatina's Op. 67, 3 Lyrische Stukken Op. 41 - (Glenn Gould Edition Vol. 1)

- Strauss: Ophelia Lieder Op. 67; Enoch Arden Op. 38, Pianosonate Op. 5, 5 Pianostukken Op. 3 - (Glenn Gould Edition Vol. 1)

- Berg/Krenek: Sonates; Webern: Variaties voor piano; Debussy: Rapsodie Nr. 1 voor klarinet en piano; Ravel: La Valse - (Glenn Gould Edition Vol. 7)

- Schönberg: Pianostukken, Pianoconcert, Fantasie, Ode aan Napoleon Bonaparte, Pierrot Lunaire - (Glenn Gould Edition Vol. 6)

- Schönberg: Lieder - (Glenn Gould-uitgave deel 7)

Opmerking: alle cd's zijn uitgegeven door Sony Classical.