Biografia - I człowiek stworzył udrękę

• Słynne dzieła Muncha

Edvard Munch, malarz, który niewątpliwie wyprzedził ekspresjonizm bardziej niż ktokolwiek inny, urodził się 12 grudnia 1863 roku w Löten, na norweskiej farmie. Edvard był drugim z pięciorga dzieci: Sophie (1862-1877), która była prawie w tym samym wieku i z którą stworzył związek wielkiego uczucia, Andreasa (1865-1895), Laury (1867-1926) i Inger (1868-1952).

Jesienią 1864 r. rodzina Munchów przeniosła się do Oslo. W 1868 r. trzydziestokilkuletnia matka zmarła na gruźlicę, wkrótce po urodzeniu najmłodszej córki Inger. Od tego momentu domem zajęła się jej siostra, Karen Marie Bjølsatad (1839-1931). Silna kobieta o dużym poczuciu praktyczności i malarka, stymulowała talent artystyczny małego Edvarda, a także jego sióstr, które w 1868 r. rozpoczęły karierę malarską.W tych latach powstały ich pierwsze rysunki i akwarele.

Ulubiona siostra Muncha, Sophie, zmarła na gruźlicę w wieku piętnastu lat: to doświadczenie, które głęboko dotknęło młodego Edvarda, zostanie później wznowione w kilku dziełach, w tym w Chorej dziewczynce i Śmierci w pokoju chorych. Utrata żony i najstarszej córki mocno dotknęła również ojca Muncha, który od tego momentu stał sięcoraz bardziej melancholijny, padający również ofiarą zespołu maniakalno-depresyjnego.

Niestety, życie naznaczone bólem i cierpieniem, czy to z powodu licznych chorób, czy problemów rodzinnych, zaczął studiować malarstwo w wieku siedemnastu lat. Następnie porzucił studia inżynierskie narzucone przez rodzinę i uczęszczał na kursy rzeźby pod kierunkiem Juliusa Middelthuna.

W 1883 r. wziął udział w kolektywie Salonu Sztuk Dekoracyjnych w Christianii (późniejszym Oslo), gdzie zetknął się ze środowiskiem bohemy i poznał norweską awangardę malarzy naturalistów. W maju 1885 r. wyjechał na stypendium do Paryża, gdzie zafascynowało go malarstwo Maneta.

Po tym okresie Munch stworzył prace na tematy miłości i śmierci, które wywołały gwałtowne kontrowersje i bardzo negatywną krytykę, do tego stopnia, że jedna z jego wystaw-skandali została zamknięta po zaledwie kilku dniach od jej otwarcia; ale ta sama wystawa, która stała się "sprawą", objechała główne niemieckie miasta. Było to wydarzenie, które miało uczynić go sławnym w całej Europie, zwłaszcza dzięki przemocywyraziste jego prace.

Krótko mówiąc, od 1892 r. powstała prawdziwa "sprawa Muncha". Utworzono komitet wsparcia niemieckich artystów, na czele którego stanął Max Liebermann, który w proteście odłączył się od Berlińskiego Stowarzyszenia Artystów (tych, którzy zorganizowali wystawę), zakładając "Berlińską Secesję". W międzyczasie nieco zmodyfikowana wystawa Muncha przeniosła się do Düsseldorfu iPubliczność nie dała się zastraszyć i wkrótce ustawiły się długie kolejki, aby zobaczyć skandaliczne prace, co przyniosło kontrowersyjnemu artyście ogromne zyski.

Co więcej, ówczesna publiczność nie mogła nie być poruszona ekspresyjną siłą obrazów Munchiego. W jego malarstwie odnajdujemy antycypowane wszystkie wielkie tematy późniejszego ekspresjonizmu: od egzystencjalnej udręki po kryzys wartości etycznych i religijnych, od ludzkiej samotności po zbliżającą się śmierć, od niepewności przyszłości po dehumanizujący mechanizm typowy dla społeczeństwaburżuazyjny.

Od tego momentu Munch mieszkał przez większość czasu w Niemczech, w Berlinie, z wyjątkiem kilku podróży do Paryża i Włoch. Jego aktywność w tych latach stała się intensywna; w tym samym czasie rozpoczął współpracę z dramaturgiem Ibsenem, która trwała do 1906 r. Przeplatając się z jego aktywnością, kronika donosi również o jego przyjęciu do sanatorium Faberg w celu leczenia jego obecnego stanu zdrowia.Dodatkowo pojawiają się pierwsze problemy z Tullą, jego partnerką, która chciałaby zostać jego żoną. Jednak artysta postrzega małżeństwo jako niebezpieczne dla jego wolności jako artysty i mężczyzny.

W 1904 roku został członkiem Berlińskiej Secesji, do której później dołączyli Beckmann, Nolde i Kandinsky. W 1953 roku Oskar Kokoschka napisał artykuł na jego cześć, w którym wyraził swoją wdzięczność i podziw.

W ostatniej dekadzie XX wieku norweski artysta wystawiał swoje prace w Paryżu, zarówno na Salon des Indépendants (1896, 1897 i 1903), jak i w galerii L'Art Nouveau (1896).

W październiku 1908 r. w Kopenhadze zaczął cierpieć na halucynacje i przeszedł załamanie nerwowe: został przyjęty do kliniki doktora Daniela Jacobsona na osiem miesięcy, podczas których zamienił swój pokój w studio. Jesienią tego samego roku został mianowany "Rycerzem Królewskiego Norweskiego Orderu Świętego Olava".

Następnej wiosny, w klinice w Kopenhadze, napisał poemat prozą Alpha & Omega, który zilustrował osiemnastoma litografiami; zorganizowano duże wystawy jego prac i grafik w Helsinkach, Trondheim, Bergen i Bremie; został członkiem Stowarzyszenia Artystów Mánes w Pradze i rozpoczął pracę nad projektem dekoracji ściennej dla Wielkiej Sali Uniwersytetu w Oslo.

W tych samych latach kupił posiadłość Ekely w Sköyen, gdzie miał mieszkać do końca życia. Po rozpoczęciu projektu dekoracji sali w ratuszu w Oslo, artysta, cierpiący na poważną chorobę oczu, został zmuszony do długiego okresu odpoczynku. Chociaż nadejście nazizmu w Niemczech oznaczało upadek twórczości Muncha, który w 1937 r. został oznaczony przezjako "sztukę zdegenerowaną", nadal malował i tworzył grafiki.

W 1936 r. został odznaczony Legią Honorową i miał swoją pierwszą indywidualną wystawę w Londynie, w London Gallery. W kolejnych latach jego sława nie słabła, a w 1942 r. wystawiał w Stanach Zjednoczonych. 19 grudnia następnego roku eksplozja niemieckiego statku w porcie w Oslo spowodowała poważne zniszczenia w jego pracowni i to wydarzenie szczególnie go zaniepokoiło: martwił się o swoje obrazyZaniedbał zapalenie płuc, którego padł ofiarą i zmarł w swoim domu w Ekely po południu 23 stycznia 1944 r., pozostawiając wszystkie swoje prace miastu Oslo zgodnie ze swoją wolą. W 1949 r. Rada Miejska Oslo zatwierdziła utworzenie muzeum w celu zachowania tego dziedzictwa, które w międzyczasie zostało powiększone o darowiznę jego siostry Inger, a 29 maja 1963 r. Muzeum zostało założone w Oslo.Munchmuseet.

Słynne dzieła Muncha

Do jego najsłynniejszych obrazów należą (w dowolnej kolejności) "Dojrzewanie" (1895), "Dziewczęta na moście", "Wieczór na Karl Johann Avenue" (1892), "Letnia noc w Aagaardstrand" (1904), "Niepokój (lub udręka)" (1894) i oczywiście jego najbardziej znane dzieło, "Krzyk" (1893).