Biografie - En de mens schiep angst

• Beroemde werken van Munch

Edvard Munch, de schilder die ongetwijfeld meer dan wie ook vooruitliep op het expressionisme, werd geboren op 12 december 1863 in Löten, op een Noorse boerderij. Edvard was de tweede van vijf kinderen: Sophie (1862-1877), die bijna even oud was als hij en met wie hij een relatie van grote genegenheid opbouwde, Andreas (1865-1895), Laura (1867-1926) en Inger (1868-1952).

In de herfst van 1864 verhuisde de familie Munch naar Oslo. In 1868 stierf de moeder, een dertiger, aan tuberculose, kort na de geboorte van hun jongste dochter Inger. Haar zus, Karen Marie Bjølsatad (1839-1931) nam vanaf dat moment de zorg voor het huis op zich. Als sterke vrouw met een scherp gevoel voor praktische zaken en als schilderes stimuleerde ze het artistieke talent van de kleine Edvard, evenals dat van zijn zussen, die inIn deze jaren maakten ze hun eerste tekeningen en aquarellen.

Munchs lievelingszus, Sophie, stierf op vijftienjarige leeftijd aan tuberculose: deze ervaring, die de jonge Edvard diep zou raken, zou later in beeld worden gebracht in verschillende werken, waaronder Het zieke meisje en Dood in de ziekenkamer. Het verlies van zijn vrouw en oudste dochter had ook een grote invloed op Munchs vader, die vanaf dat momentdie steeds melancholischer wordt en ook ten prooi valt aan een manisch-depressief syndroom.

Een leven gekenmerkt door pijn en lijden, zowel door talrijke ziekten als door familiale problemen, begon hij op zeventienjarige leeftijd schilderkunst te studeren. Daarna verruilde hij de door zijn familie opgelegde ingenieursstudies voor cursussen beeldhouwen onder leiding van Julius Middelthun.

In 1883 nam hij deel aan het collectief van de Salon van Decoratieve Kunsten in Christiania (het latere Oslo), waar hij in contact kwam met het boheemse milieu en de Noorse avant-garde van naturalistische schilders leerde kennen. In mei 1885 ging hij met een beurs naar Parijs, waar hij gefascineerd raakte door de schilderkunst van Manet.

Na deze periode produceerde Munch werken over de thema's liefde en dood, die een hevige controverse en zeer negatieve kritiek veroorzaakten, zozeer zelfs dat een van zijn tentoonstellingsschandalen al na een paar dagen na de opening werd gesloten; maar dezelfde tentoonstelling, die een 'case' werd, toerde langs de grote Duitse steden. Het was een gebeurtenis die hem beroemd zou maken in heel Europa, vooral dankzij het geweldexpressief van zijn werken.

Kortom, vanaf 1892 ontstond er een ware 'Munch-zaak'. Er werd een steuncomité van Duitse kunstenaars gevormd, onder leiding van Max Liebermann, die zich uit protest losmaakte van de Berlijnse kunstenaarsvereniging (die de tentoonstelling had georganiseerd) en de 'Berliner Secession' oprichtte. Ondertussen verhuisde de enigszins aangepaste Munch-tentoonstelling naar Düsseldorf enHet publiek liet zich niet afschrikken en al snel stonden er lange rijen om de schandalige werken te zien, met grote winsten voor de controversiële kunstenaar.

Het publiek van die tijd kon bovendien niet anders dan zich storen aan de expressieve kracht van Munchi's schilderijen. In zijn schilderkunst vinden we alle grote thema's van het latere expressionisme terug: van existentiële angst tot de crisis van ethische en religieuze waarden, van menselijke eenzaamheid tot de dreigende dood, van de onzekerheid van de toekomst tot het ontmenselijkende mechanisme dat typerend is voor de maatschappij...burgerlijk.

Vanaf dat moment woonde Munch het grootste deel van zijn tijd in Duitsland, in Berlijn, met uitzondering van een paar uitstapjes naar Parijs en Italië. Zijn activiteit in deze jaren werd intens; tegelijkertijd begon hij zijn samenwerking met de toneelschrijver Ibsen, die voortduurde tot 1906. Doorspekt met zijn activiteit, meldt de kroniek ook zijn opname in het Faberg Sanatorium voor de behandeling van zijn nuDaarnaast ontstaan de eerste problemen met Tulla, zijn partner, die graag zijn vrouw wil worden. Maar de kunstenaar ziet het huwelijk als gevaarlijk voor zijn vrijheid als kunstenaar en als man.

In 1904 werd hij lid van de Berliner Secession, waar zich later Beckmann, Nolde en Kandinsky bij aansloten. In 1953 schreef Oskar Kokoschka een artikel ter ere van hem waarin hij zijn dankbaarheid en bewondering uitte.

In het laatste decennium van de 20e eeuw stelde de Noorse kunstenaar zijn werken tentoon in Parijs, zowel in de Salon des Indépendants (1896, 1897 en 1903) als in de galerie L'Art Nouveau (1896).

In oktober 1908 kreeg hij in Kopenhagen last van hallucinaties en een zenuwinzinking: hij werd voor acht maanden opgenomen in de kliniek van dokter Daniel Jacobson, die van zijn kamer een atelier maakte. In de herfst van datzelfde jaar werd hij benoemd tot 'Ridder in de Koninklijke Noorse Orde van St. Olav'.

Het volgende voorjaar schreef hij in een kliniek in Kopenhagen het prozagedicht Alpha & Omega, dat hij illustreerde met achttien litho's; er werden grote tentoonstellingen van zijn werken en prenten georganiseerd in Helsinki, Trondheim, Bergen en Bremen; hij werd lid van de kunstenaarsvereniging Mánes in Praag en begon te werken aan een muurdecoratieproject voor de Grote Zaal van de Universiteit van Oslo.

In diezelfde jaren kocht hij het landgoed Ekely in Sköyen, waar hij de rest van zijn leven zou blijven wonen. Nadat hij was begonnen met het project voor de decoratie van een zaal in het stadhuis van Oslo, werd de kunstenaar, die leed aan een ernstige oogziekte, gedwongen tot een lange periode van rust. Hoewel de komst van het nazisme in Duitsland het verval van Munchs werk markeerde, dat in 1937 werd gebrandmerkt door destompzinnige nazi's als 'ontaarde kunst', bleef hij schilderen en grafisch werk maken.

In 1936 ontving hij de Legion of Honour en had hij zijn eerste solotentoonstelling in Londen, in de London Gallery. In de daaropvolgende jaren ging zijn roem verder en in 1942 exposeerde hij in de Verenigde Staten. Op 19 december van het volgende jaar veroorzaakte de explosie van een Duits schip in de haven van Oslo ernstige schade aan zijn atelier en deze gebeurtenis maakte hem bijzonder ongerust: hij maakte zich zorgen over zijn schilderijenverwaarloosde de longontsteking waaraan hij ten prooi viel en overleed in zijn huis in Ekely op de middag van 23 januari 1944, waarbij hij volgens zijn testament al zijn werken naliet aan de stad Oslo. In 1949 keurde de gemeenteraad van Oslo de oprichting goed van een museum voor het behoud van dit erfgoed, dat inmiddels was uitgebreid met de schenking van zijn zus Inger, en op 29 mei 1963 werd hetMunchmuseet.

Beroemde werken van Munch

Tot zijn beroemdste schilderijen behoren (in willekeurige volgorde) 'Puberteit' (1895), 'Meisjes op de brug', 'Avond op de Karl Johannlaan' (1892), 'Zomernacht in Aagaardstrand' (1904), 'Angst (of smart)' (1894) en natuurlijk zijn bekendste werk, 'De schreeuw' (1893).