Βιογραφία - Ο νόμος του δόγματος

Αμφιλεγόμενος και καινοτόμος σκηνοθέτης, ο Λαρς φον Τρίερ γεννήθηκε στις 30 Απριλίου 1956 στην Κοπεγχάγη της Δανίας. Ο φον Τρίερ ξεκίνησε την καριέρα του σε μια εποχή που ο δανέζικος κινηματογράφος βρισκόταν σε βαθιά κρίση, καθώς από τη δεκαετία του 1950 και μετά, δηλαδή μετά τον Ντράγιερ, δεν είχε παραχθεί σχεδόν τίποτα πραγματικά καλό στη Δανία (εκτός από μερικές ταινίες που ήταν επιγόνους του Ντράγιερ).

Μόλις τη δεκαετία του 1980 κάτι άρχισε να ανακινείται στον δανέζικο κινηματογράφο και αυτό χάρη στον φον Τρίερ (το πραγματικό του όνομα είναι Λαρς Τρίερ, στο οποίο ο σκηνοθέτης πρόσθεσε το "φον" ως απλή προσποίηση), έναν νεαρό που μόλις είχε αποφοιτήσει από την Ακαδημία Κινηματογράφου της Κοπεγχάγης και ήταν ο δημιουργός δύο ταινιών μικρού μήκους που προκάλεσαν μεγάλη αίσθηση, του "Nocturne" και της "Εικόνας μιας ανακούφισης". Ήταν το 1981.

Τρία χρόνια αργότερα, σκηνοθέτησε την πρώτη του ταινία, η οποία εξακολουθεί να θεωρείται το καλύτερό του επίτευγμα, "Το στοιχείο του εγκλήματος", που στην πατρίδα του αποδοκιμάστηκε από τους κριτικούς και δεν υποστηρίχθηκε καθόλου από το κοινό- η ταινία είχε διαφορετική τύχη στο εξωτερικό: της απονεμήθηκε το βραβείο καλύτερης τεχνικής συνεισφοράς στις Κάννες.

Το "Στοιχείο του εγκλήματος" ακολουθήθηκε το 1987 από την "Επιδημία", η οποία γυρίστηκε με πολύ περιορισμένο προϋπολογισμό και απορρίφθηκε από τους κριτικούς ως επιτηδευμένη και χωρίς ουσία. Εν ολίγοις, η καριέρα του φον Τρίερ δεν φαίνεται να θέλει να απογειωθεί, στριμωγμένη όπως είναι ανάμεσα σε αντικομφορμιστικές κορυφές που εκτιμώνται από ένα εξειδικευμένο κοινό και σε πειράματα που είναι δυσνόητα για τους περισσότερους. Ο Δανός σκηνοθέτης προσπάθησε ξανά με μια τηλεοπτική ταινία, τη "Μήδεια".βασισμένο, τυχαία, σε ένα σενάριο που δεν υλοποιήθηκε ποτέ από τον δάσκαλο Ντράγιερ. Και εδώ, ωστόσο, η πρωτοτυπία της κοπής του φον Τρίερ δεν εκτιμάται, ίσως επειδή το τηλεοπτικό κοινό είναι στην πραγματικότητα ελάχιστα διατεθειμένο να αποκωδικοποιήσει οπτικά πολύπλοκα μηνύματα.

Ο φον Τρίερ συνέχισε στη συνέχεια το οδοιπορικό του με την "Ευρώπη", το τέλος της τριλογίας για την Ευρώπη που ξεκίνησε με το "Στοιχείο του εγκλήματος" και συνεχίστηκε με την "Επιδημία". Όπως συνήθως, η ταινία υποτιμήθηκε στην πατρίδα της αλλά επαινέθηκε στο εξωτερικό, τόσο πολύ ώστε στις Κάννες, σε αντιστοιχία με μια γενική αναγέννηση του δανέζικου κινηματογράφου, διεκδίκησε τον Χρυσό Φοίνικα.

Οι Δανοί κριτικοί και το κοινό αλλάζουν τη στάση τους απέναντι στον φον Τρίερ με το "Το βασίλειο-Il regno", μια τηλεοπτική ταινία σε τέσσερα μέρη διάρκειας μιας ώρας το καθένα, η οποία κυκλοφόρησε (έστω και φευγαλέα) και στην Ιταλία. Η ταινία, μια σάτιρα τρόμου για τη ζωή σε ένα γιγαντιαίο νοσοκομείο, σημειώνει τεράστια διεθνή επιτυχία και παρουσιάστηκε και πάλι στις Κάννες.

Το 1995, από την άλλη, ήταν η χρονιά που ανέδειξε τον φον Τρίερ στα διεθνή κινηματογραφικά χρονικά, λόγω της παρουσίασης, μαζί με άλλους συγγενείς του σκηνοθέτες, του ποιητικού-προγραμματικού μανιφέστου του, του "Dogma 95", που έγινε διάσημο και μερικές φορές παρερμηνεύτηκε.

Το μανιφέστο, για να το θέσουμε ωμά, είναι ένα είδος δεκαλόγου που απαγορεύει τα τεχνικά, σκηνικά, φωτογραφικά και αφηγηματικά τεχνάσματα: μια ποιητική που κάποιοι έχουν περιγράψει ως αντι-κινηματογραφική, ή τουλάχιστον ως άρνηση αυτού που πολλοί θεωρούν ως την ουσία του κινηματογράφου.

Το 1996, ο φον Τρίερ σκηνοθέτησε μια από τις πιο επιτυχημένες ταινίες στην ιστορία όλου του δανέζικου κινηματογράφου, "Τα κύματα του πεπρωμένου", μια διάσημη ταινία γυρισμένη σχεδόν εξ ολοκλήρου με κάμερα χειρός, η οποία κέρδισε το Μεγάλο Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής στις Κάννες. Το 1997 κυκλοφόρησε το "Το βασίλειο 2", το δεύτερο μέρος της νοσοκομειακής φάρσας, το οποίο ήταν σχεδόν πιο επιτυχημένο από το πρώτο. Η ταινία παρουσιάστηκε στη Βενετία. Στην Ιταλίαδεν βγήκε, αλλά στην υπόλοιπη Ευρώπη σημείωσε μεγάλη επιτυχία.

Το 1998, κυκλοφόρησαν ταυτόχρονα δύο ταινίες του Δόγματος, που παρουσιάστηκαν στις Κάννες: το "Festen" του Vinterberg και το "Idiots" του von Trier. Το πρώτο κέρδισε το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής ex-aequo με το "The General" του Boorman. Εν τω μεταξύ, το Δόγμα 95 φάνηκε να έχει μεγάλη επιτυχία στους πιο απαιτητικούς κινηματογραφιστές (ταινίες όπως το "Mifune" του Jacobsen και το "The King is Alive" του Levring ακολουθούν τις επιταγές του von Trier,"Εραστές" του Barr και άλλα).

Σε αυτό το σημείο, ο Δανός σκηνοθέτης μοιάζει πραγματικά να έχει παίξει όλα τα αφηγηματικά του χαρτιά. Κάποιοι τον κατηγορούν ότι είναι υπερβολικά προσκολλημένος στα δόγματά του, ότι έχει εγκλωβιστεί σε μια προκατασκευασμένη ποιητική, ότι τα έχει ήδη πει όλα. Αντίθετα, το 2000, ο σκηνοθέτης κατάφερε να εκπλήξει τους πάντες με μια απροσδόκητη ταινία, τον "Χορευτή στο σκοτάδι", που διαθέτει ένα καστ τόσο αξιοσέβαστο όσο και ετερόκλητο. Στη μεγάλη οθόνηΣτην οθόνη εμφανίζονται μαζί η στιβαρή τραγουδίστρια Bjork και ένα γαλλικό κινηματογραφικό είδωλο, η Catherine Deneuve, μαζί με τους αγαπημένους ηθοποιούς του von Trier, Jean-Marc Barr και Peter Stormare. Η ταινία, αυτή τη φορά, πείθει και στο box office, ενώ κερδίζει και τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες για την καλύτερη ταινία και την καλύτερη γυναικεία ερμηνεία (αυτή της Bjork).

Συμπερασματικά, ο φον Τρίερ παραμένει, μαζί με τους Κουστουρίτσα, Γκίλιαμ, Ταραντίνο και Κιτάνο, ένας από τους πιο πρωτότυπους σκηνοθέτες που έχει καταφέρει να εκφράσει ο σύγχρονος κινηματογράφος. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τα επόμενα έργα του "Dogville" (2003), "Οι πέντε παραλλαγές" (2003), "Manderlay" (2005), "Το μεγάλο αφεντικό" (2006). Τελευταίο του έργο είναι ο "Αντίχριστος" (2009, με τους Willem Dafoe και Charlotte Gainsbourg).