Biografie - Koning van Italië

Giovanni Agnelli bekend als Gianni, beter bekend als 'l'Avvocato', jarenlang het ware embleem van het Italiaanse kapitalisme, werd geboren in Turijn op 12 maart 1921. Zijn ouders noemden hem naar zijn legendarische grootvader, de oprichter van Fiat, die 'Fabbrica Italiana Automobili Torino' die Gianni zelf tot een hoogtepunt zou brengen na de jaren als leerling, alsvan vice-president, in de schaduw van Vittorio Valletta, een andere grote manager die het Turijnse bedrijf met scherpzinnigheid en uitmuntendheid leidde na de dood van de oprichter in 1945.

Gianni Agnelli

Valletta had een zeer solide basis gelegd voor de groei van Fiat (door immigratie vanuit het zuiden aan te moedigen en de onderhandelingen met de vakbonden met ijzeren vuist te voeren), in een Italië dat beproefd en gehavend uit de Tweede Wereldoorlog was gekomen. Dankzij de economische boom en de snelle ontwikkeling konden de Italianen zich de producten van het in Turijn gevestigde bedrijf veroorloven, dievariërend van beroemde scooters zoals de Lambretta tot even onvergetelijke auto's zoals de Seicento, waardoor Fiat een wijdverspreid merk is.

Gianni Agnelli's intrede in de controlekamer, die hem de absolute macht zou geven, dateert van 1966, toen hij eindelijk de post van president kreeg. Vanaf dat moment was Agnelli voor velen de echte Italiaanse monarch, degene die in de collectieve verbeelding de plaats innam van de koninklijke familie die per grondwettelijk decreet was verbannen.

Maar Agnelli's leiderschap zou helemaal niet gemakkelijk blijken te zijn. Integendeel, in tegenstelling tot zijn voorgangers zou de Avvocato het hoofd moeten bieden aan wat misschien wel het moeilijkste moment ooit was voor het Italiaanse kapitalisme, het moment dat eerst werd gekenmerkt door de studentenprotesten en vervolgens door de arbeidersstrijd, vurig aangewakkerd en gestimuleerd door de revolutionaire explosie. Dit waren dejaren van zogenaamde 'hete herfsts', een opeenstapeling van stakingen en piketpalen die de industriële productie en de concurrentiepositie van Fiat ernstig in gevaar brachten.

Agnelli heeft echter een sterk en sympathiek karakter aan zijn zijde en neigt naar bemiddeling tussen de sociale partners en het opnieuw samenstellen van tegenstellingen: allemaal elementen die hem in staat stellen om de protesten met een vooruitziende blik en optimaal te beheren, waarbij ergerlijke botsingen worden vermeden.

Te midden van al deze moeilijkheden slaagde hij erin Fiat naar veilige havens te loodsen. De resultaten waren voor iedereen zichtbaar en van 1974 tot 1976 werd hij luidkeels verkozen tot voorzitter van Confindustria, in naam van een leiderschap dat de industriëlen veilig en gezaghebbend wensten. Opnieuw werd zijn naam gezien als een garantie voor evenwicht en verzoening, bij dein het licht van de verwarde Italiaanse politieke situatie, een duidelijk symbool van de meest flagrante tegenstrijdigheden.

Uniek onder de Europese landen was het zogenaamde 'historische compromis' op het schiereiland, dat wil zeggen het soort akkoord met twee gezichten dat de katholieke partij bij uitstek, dus uitgesproken anticommunistisch, zoals de christendemocraten, en de Italiaanse communistische partij, woordvoerder van het echte socialisme en de ideale alliantie met Rusland (zij het bekritiseerd en in sommige opzichtenverworpen).

Bij dit toch al onzekere beeld moeten ook andere grote interne en externe noodsituaties worden gerekend, zoals de endemische economische crisis en het steeds mondiger en scherper wordende rode terrorisme van die jaren, een revolutionaire beweging die kracht putte uit een zekere niet zo wijdverbreide consensus. Het was dus duidelijk dat de 'methode van Valletta' nu ondenkbaar was. Onmogelijk om de stemOok was het nu niet denkbaar om de 'ijzeren vuist' te gebruiken waarmee Giovanni Agnelli's opvolger manager bekend stond. In plaats daarvan was een gezamenlijke inspanning nodig van de regering, de vakbonden en de Confindustria: de leiders van deze drie krachten kozen wijselijk voor deze 'zachte' lijn.

Maar ondanks goede bedoelingen is er geen ontkomen aan de economische crisis. De ijzeren wetten van de markt buigen goede bedoelingen om en aan het eind van de jaren zeventig bevond Fiat zich midden in een verschrikkelijke storm. In Italië woedde een zware crisis, de productiviteit daalde schrikbarend en het schrappen van banen lag in het verschiet. Dit gold voor iedereen en niet alleen voor Fiat, alleenDeze laatste is een kolos en wanneer hij beweegt, in dit geval negatief, slaat hij angst aan. Om de noodsituatie het hoofd te bieden, wordt er gesproken over iets van veertienduizend ontslagen, een echte sociale aardbeving als deze wordt gerealiseerd. Dit opent een harde fase van vakbondsconfrontatie, misschien wel de heetste sinds de naoorlogse periode, die de geschiedenis is ingegaan dankzij absolute records zoals de beroemde staking van 35 dagen.

Het zwaartepunt van het protest wordt gevormd door de poorten van de neuralgische Mirafiori-fabrieken. De onderhandelingen zijn volledig in handen van links, dat de botsing hegemoniseert, maar verrassend genoeg belooft de secretaris van de Communistische Partij Enrico Berlinguer de steun van de PCI als de fabrieken worden bezet. Het touwtrekken eindigt op 14 oktober met de 'mars van de veertigduizend', wanneer, compleetOnverwacht ging het management van Fiat de straat op tegen de vakbond (een uniek geval in de hele geschiedenis van stakingen).

Fiat zag onder druk af van de ontslagen en ontsloeg 23.000 werknemers. Voor de vakbond en Italiaans links is dit een historische nederlaag, voor Fiat een beslissend keerpunt.

Agnelli, geflankeerd door Cesare Romiti, herlanceerde Fiat in de internationale arena en transformeerde het in slechts enkele jaren tot een holding met sterk gedifferentieerde belangen, die niet langer beperkt waren tot de autosector (waarin het ook Alfa Romeo en Ferrari had opgenomen), maar varieerden van uitgeverijen tot deverzekering.

De keuze bleek destijds een winnende en de jaren tachtig bleken een van de meest succesvolle in de geschiedenis van het bedrijf. Agnelli consolideerde zichzelf meer en meer als de virtuele koning van Italië. Zijn eigenaardigheden, zijn nobele tics werden beschouwd als toonbeelden van stijl, als een garantie voor verfijning: van het beroemde horloge boven de manchet tot de geïmiteerde "erre moscia" en de suède schoenen.

Geïnterviewd door tijdschriften over de hele wereld, kan hij zich scherpe oordelen veroorloven, soms slechts liefkozend ironisch, over iedereen, van de zittende politici tot de geliefde spelers van het al even geliefde Juventus, de parallelle passie van zijn leven (na Fiat, natuurlijk); een team waarvan hij, vreemd genoeg, de gewoonte heeft om meestal maar één helft te kijken, de eerste.

In 1991 werd hij benoemd tot senator voor het leven door Francesco Cossiga, terwijl hij in 1996 werd overgedragen aan Cesare Romiti (die in functie bleef tot 1999). Toen was het de beurt aan Paolo Fresco als president en de 22-jarige John Elkann (Gianni's neef) als bestuurslid, die zijn andere neef, Giovannino (Umberto's zoon en Fiat president in pectore) opvolgde, die op dramatische wijze voortijdig overleed als gevolg van eenhersentumor.

Gianni Agnelli (rechts) met zijn broer Umberto Agnelli

Briljant en zeer bekwaam, zou hij de toekomstige leider van het Fiat-imperium worden. Zijn dood verstoorde niet alleen de Avvocato zelf, maar ook alle opvolgingsplannen van het immense familiebedrijf. Later trof een ander ernstig verlies de reeds beproefde Avvocato, de zelfmoord van zijn 46-jarige zoon Edoardo, slachtoffer van een persoonlijk drama waarin misschien een mengeling (vastgesteld dat het altijdonmogelijk om zich in te leven in de psyche van anderen), existentiële crises en moeilijkheden om zichzelf te erkennen als een Agnelli in alle affecties, met de eer maar ook de lasten die dit met zich meebrengt.

Op 24 januari 2003, na een lang ziekbed, overleed Gianni Agnelli. De begrafeniskamer werd ingericht in de fotogalerij van Lingotto, volgens het ceremonieel van de Senaat, terwijl de begrafenis plaatsvond in de kathedraal van Turijn in officiële vorm en live uitgezonden door Rai Uno. Gevolgd met emotie door een enorme menigte, kroonde de ceremonie Gianni Agnelli definitief tot de ware vorst.Italiaans.

Foto: Luciano Ferrara