Biografie - Het geschilderde geluid

Duke Ellington (zijn echte naam is Edward Kennedy) werd geboren op 29 april 1899 in Washington, D.C. Hij begon als tiener professioneel te spelen in zijn geboortestad als pianist in de jaren 1910. Na een paar jaar te hebben opgetreden in dansclubs met Otto Hardwick en Sonny Greer, verhuisde hij in 1922 naar New York, dankzij de laatste, om te spelen met Wilbur's groepSweatman; het jaar daarop kreeg hij een contract bij 'Snowden's Novelty Orchestra', waar naast Hardwick en Greer ook Elmer Snowden, Roland Smith, Bubber Miley, Arthur Whetsol en John Anderson deel van uitmaakten. In 1924 werd hij bandleider en kreeg hij een contract bij de 'Cotton Club', de beroemdste club van Harlem.

Kort daarna kreeg het orkest, dat inmiddels de naam 'Washingtonians' had aangenomen, gezelschap van Barney Bigard op klarinet, Wellman Braud op contrabas, Louis Metcalf op trompet en Harry Carney en Johnny Hodges op saxofoon. Duke's eerste meesterwerken dateren uit diezelfde jaren, tussen pseudo-Afrikaanse uitvoeringen ('The mooche', 'Black and tan fantasy') en meer intieme en sfeervolle stukken ('MoodHet succes liet niet lang op zich wachten, niet in de laatste plaats omdat de jungle bijzonder populair bleek bij de blanken. Nadat Ellington ook Juan Tizol, Rex Stewart, Cootie Williams en Lawrence Brown in de groep had verwelkomd, riep hij ook de hulp in van Jimmy Blanton, die een revolutie teweegbracht in de techniek van zijn instrument, de contrabas, die tot solist werd verheven, net als een piano of trompet.

Aan het eind van de jaren 1930 accepteerde Duke de samenwerking met Billy Strayhorn, arrangeur en pianist: hij zou zijn vertrouweling worden, zelfs zijn muzikale alter ego, ook op het gebied van compositie. Tot de werken die tussen 1940 en 1943 het licht zagen, behoorden 'Concerto for Cootie', 'Cotton Tail', 'Jack the Bear' en 'Harlem Air Shaft': meesterwerken dieWanneer Ellington het over zijn eigen songs heeft, refereert hij aan muzikale schilderijen en aan zijn vermogen om door middel van geluiden te schilderen (het zal geen verbazing wekken dat hij, voordat hij aan zijn muzikale carrière begon, al interesse in schilderen had getoond, omdat hij een posterkunstenaar wilde worden).

Vanaf 1943 gaf de musicus concerten in 'Carnegie Hall', de heilige tempel van een bepaald soort gecultiveerde muziek: in die jaren verloor de groep (die vele jaren bij elkaar was gebleven) bovendien enkele stukken zoals Greer (die te kampen had met alcoholproblemen), Bigard en Webster. Na een periode van aanslag in het begin van de jaren 1950, die overeenkwam met het vertrek vandoor saxofonist Johnny Hodges en trombonist Lawrence Brown, keerde de grote hit terug met het optreden in 1956 op het Newport 'Jazz Festival', met een uitvoering van onder meer 'Diminuendo in Blue'. Dit nummer vormt samen met 'Jeep's Blues' en 'Crescendo in Blue' de enige live-opname op het in de zomer van dat jaar uitgebrachte album 'Ellington at Newport', dat in plaatsbevat talloze andere tracks die 'live' worden genoemd ondanks dat ze in de studio zijn opgenomen en gemixt met schijnapplaus (pas in 1998 zou het complete concert worden uitgebracht, op de dubbel disc 'Ellington at Newport - Complete'), dankzij de toevallige ontdekking van de tapes van die avond door het radiostation 'The Voice of America'.

Vanaf de jaren 60 was Duke altijd onderweg, druk met tournees, concerten en nieuwe opnames: onder andere de 'Such sweet thunder' suite uit 1958, geïnspireerd door William Shakespeare; de 'Far East suite' uit 1966; en de 'New Orleans suite' uit 1970. Eerder, op 31 mei 1967, had de muzikant uit Washington de tournee onderbroken waarbij hij bezig was metna de dood van Billy Strayhorn, zijn medewerker die ook zijn goede vriend was geworden, ten gevolge van slokdarmkanker: twintig dagen lang had Duke zijn slaapkamer niet verlaten. Nadat hij zijn periode van depressie had overwonnen (drie maanden lang had hij geweigerd concerten te geven), ging Ellington weer aan het werk met de opname van 'And His Mother Called Him', een beroemd album met onder andereEnkele van de beroemdste partituren van zijn vriend. Na het 'Second Sacred Concert', opgenomen met de Zweedse Alice Babs, moest Ellington een andere noodlottige gebeurtenis verwerken: tijdens een tandarts-sessie overleed Johnny Hodges op 11 mei 1970 aan een hartaanval.

Nadat hij onder andere Buster Cooper op trombone, Rufus Jones op drums, Joe Benjamin op contrabas en Fred Stone op bugel in zijn orkest had verwelkomd, kreeg Duke Ellington in 1971 een Honorary Doctorate Degree van het Berklee College of Music en in 1973 een Honorary Degree in Music van Columbia University; hij stierf op 24 mei 1974 in New York aan longkanker, naast dezoon Mercer, en binnen enkele dagen na de dood (zonder dat hij het wist) van Paul Gonsalves, zijn vertrouwde medewerker, die stierf aan een overdosis heroïne.

Als dirigent, componist en pianist en winnaar van onder andere een Grammy Lifetime Achievement Award en een Grammy Trustees Award, werd Ellington in 1969 uitgeroepen tot 'Presidential Medal of Freedom' en vier jaar later tot 'Knight of the Legion of Honour'. Unaniem beschouwd als een van de belangrijkste Amerikaanse componisten van zijn eeuw en een van de belangrijkste in de geschiedenisIn zijn meer dan 60-jarige carrière heeft hij niet alleen jazz gespeeld, maar ook uiteenlopende genres als klassieke muziek, gospel en blues.