Biografie - Genie aan het werk

• Opera's van Wagner

Richard Wagner, de componist, schrijver, denker en librettist - en ook zijn eigen theaterimpresario - die de 19e-eeuwse muziek ontwrichtte, werd op 22 mei 1813 in Leipzig geboren.

Wagners handelen en werk beperken tot de muzikale sfeer is zijn immense genie tekort doen: zijn vernieuwende optreden is niet alleen verbonden met muziek in de strikte zin van het woord, maar ook met het idee en de conceptie van theater 'tout court'. De carrière van deze reus uit de muziekgeschiedenis begon enigszins bewogen, net zoals zijn leven uiterst bewogen en avontuurlijk zou zijn. Niet eenHet lezen van de autobiografische memoires 'Mijn leven' is echt een emotionele ervaring.

Richard Wagner werd door zijn vader tot wees gemaakt en bleef alleen achter met zijn moeder, die al snel hertrouwde met de acteur Ludwig Geyer. Deze vond het kind aardig en nam hem mee naar het theater: zijn nauwe contact met de wereld van het toneel liet een onuitwisbare indruk achter op de geest van het kind.

Nadat hij zijn muzikale studie had afgebroken, wijdde Wagner zich in 1830 serieus aan deze discipline onder leiding van Theodor Weinlig, aan de Thomasschule in Leipzig. Na enkele jeugdwerken (waaronder een symfonie) werd hij in 1833 benoemd tot koordirigent van het theater in Würzburg, wat hem de gelegenheid gaf om af en toe de functie van directeur vantoneel, als souffleur en later als dirigent.

Het was ook in Würzburg dat hij zijn eerste opera 'Die Feen' componeerde met een melodische en harmonische structuur die nog onduidelijk was, met sterke invloeden van Webers stijl.

Wagners activiteit als musicus is niet genoeg om hem een toereikende levensstandaard te garanderen en, verstikt door schulden, scheep hij zich in de haven van Riga in. De reis blijkt nogal avontuurlijk te zijn door een plotselinge storm. De beangstigende ervaring zal een van de inspiratiebronnen zijn voor 'Het Spookschip'.

Hij kwam in 1836 in Parijs aan en trouwde met de zangeres Minna Planner. In deze periode besloot hij om de libretto's van zijn drama's geheel zelfstandig te schrijven en zo zijn zeer persoonlijke kennis van het muziektheater uit te leven. Hij verdeelde zijn tijd tussen Parijs en Medoun, begon de muziek van Berlioz grondig te bestuderen en componeerde 'De Vliegende Hollander' (of 'The Flying Dutchman') enbestuderen zorgvuldig legendes uit de Germaanse heldendichten zoals Lohengrin en Tannhäuser.

In 1842 maakte Wagner eindelijk zijn echte theaterdebuut met de langverwachte opvoering van 'Rienzi' in Dresden. Zijn succes leverde hem het jaar daarop de post van Musikdirektor bij de hofopera op.

De eerste uitvoering van 'The Phantom Ship', ook opgevoerd in Dresden in 1843, getuigt van het toen al concrete verlangen om af te wijken van de modellen die toen in heel Europa gangbaar waren, van bel canto in Italiaanse stijl tot Franse of zelfs typisch Duitse modellen. Richard Wagner wil een opera maken die geen verzameling gesloten stukken is die worden onderbroken door recitatieven.maar ontvouwt zich in een continue melodieuze stroom die de luisteraar meesleept naar een emotionele dimensie die nog nooit eerder is verkend.

In 1848 nam hij deel aan de revolutionaire opstanden door zich aan te sluiten bij de anarchisten, waarvoor hij werd gearresteerd en ter dood veroordeeld; hij wist echter abrupt te ontsnappen en zijn toevlucht te zoeken in Zürich, waar hij bleef tot de amnestie (1860).

Beroemd geworden door zijn eigen politieke tegenslagen en revolutionaire ideeën, begon hij verschillende politieke en artistieke verhandelingen te schrijven, waaronder 'Kunst en Revolutie' in 1849, 'Opera en Drama' in 1851 en vooral 'Het kunstwerk van de toekomst'.

Liszt, een reus van de piano en een grote vriend van Wagner, organiseerde in 1850 de eerste uitvoering van het sublieme 'Lohengrin' in Weimar, waarin een verdere ontwikkeling van Wagners dramaturgie zichtbaar werd. In 1852 begon Wagner ijverig te werken aan het ambitieuze project van 'Der Ring des Nibelungen' ('De Ring van de Nibelung'), een immens toneelstuk dat was opgedeeld in een proloog en drie delen.dagen.

Op muzikaal niveau beschouwt Wagner de opera als gekenmerkt door een melodisch 'continuüm', waarin echter zogenaamde 'Leit-Motivs' zijn ingevoegd, d.w.z. terugkerende muzikale thema's die in het bijzonder verbonden zijn met een personage of een bepaalde situatie in het verhaal. Veel van de personages in zijn drama's worden voorgesteld door een korte opeenvolging van noten die, op verschillende manieren uitgewerkt, terugkeert inverschillende combinaties telkens wanneer het personage de scène betreedt; een ander Wagneriaans kenmerk is de radicale transformatie van het orkestpalet en de verbreding van de instrumentale mogelijkheden. De 'Ring' is ook de hoofdpersoon van een tienjarige onderbreking in het schrijven, waarin de componist in zijn hectische leven scheidde van zijn vrouw en 'Tristan und Isolde' en 'INeurenbergse zangmeesters'.

In 1864 werd Wagner naar Beieren geroepen door de nieuwe koning Ludwig II, een groot bewonderaar van hem, die hem een aanzienlijk inkomen en een groot huis ter beschikking stelde om zich in te vestigen. Hij leidde de opvoering van 'Tristan und Isolde', die echter niet met groot enthousiasme door het publiek werd ontvangen. Het was namelijk een opera die de trommelvliezen van het 19e-eeuwse publiek niet onberoerd kon laten door de"De harmonische 'eigenaardigheden' die erin voorkomen, te beginnen met het beroemde 'Tristaniaanse akkoord' waarin de klassieke harmonie onverbiddelijk uit elkaar begint te vallen. Er zijn veel inkt gevloeid over dit akkoord: velen beschouwen het als de kiem van alle 20e-eeuwse muziek.

Naast de theaterschandalen waren er ook privéschandalen. Wagner had al enige tijd een affaire met Cosima Liszt, de vrouw van de beroemde dirigent Hans Von Bulow en de dochter van zijn mentor Franz Liszt, een relatie die algemeen bekend was en op ieders lippen lag. Het schandaal dwong Ludwig II om de maestro uit München te verbannen.

Onder de bescherming van de Beierse vorst ging Wagner echter door met het componeren van de Ring en schreef hij 'De Siegfried Idyll', een poëtische, geïnspireerde orkestrale aquarel ter ere van het zoontje dat Cosima net had gekregen (en ook Siegfried heette).

In 1870, na de dood van Minna, trouwde hij eindelijk met Cosima. Dit tweede huwelijk bracht Wagner wat rust en kalmte en drie kinderen: de eerder genoemde Siegfried, Isolde en Eva.

In 1876, met de volledige opvoering van de 'Ring', werd het werk aan de bouw van een theater in Bayreuth eindelijk voltooid, een gebouw opgetrokken naar het 'beeld en de gelijkenis' van Wagners theatrale concept. In feite is het operagebouw zoals we het vandaag begrijpen (met de orkestbak, aandacht voor de problemen van correcte akoestiek en nog veel meer), het resultaat van zorgvuldige studieWagners architectonische en scenische werk op dit gebied.

Tot op de dag van vandaag wordt elk jaar het Wagner Festival gehouden in Bayreuth, waar alle stukken van de Duitse componist worden opgevoerd en zijn 'vurige' pagina's met hernieuwde aandacht worden herlezen (men spreekt ook wel van een 'Wagner bedevaart', een term die is ingeburgerd bij degenen die de 'heilige' plaatsen van de componist willen bezoeken).

Nu hij beroemd en financieel tevreden was, wijdde Richard Wagner zich aan een ander project: het schrijven van 'Parsifal', waaraan hij in 1877 begon en dat hij in 1882 in Palermo voltooide.

In dit verband is zijn moeizame relatie met Nietszche het vermelden waard.

Het enthousiasme van de jonge filosoof voor de auteur van Parsifal werd alleen geëvenaard door de felheid waarmee hij hem later afwees. Het keerpunt kwam met 'Human, Too Human' (1878), waarin Nietszche de voortschrijdende intellectualisering van de kunst hekelde, een proces dat volgens hem zijn negatieve hoogtepunt bereikte met Wagner zelf: " Het lelijke, het mysterieuze, het verschrikkelijke van de wereld ", schrijft Nietzsche, " worden geleidelijk gedomesticeerd door de kunsten en muziek in het bijzonder... dit komt overeen met een afstomping van ons zintuiglijk vermogen ".

Met "De affaire-Wagner" (1884) wordt de aanval op de componist geopend. Onder de beschuldigingen van de onstuimige filosoof aan het adres van de componist, kan men de bevestiging lezen van een diepe miskenning van de rol van de opera, wantrouwen in haar autonomie, de transformatie van de kunst in de "spreekbuis van de metafysica", in de "buikspreker van God". Maar meer dan een beschuldiging van schuld, is Nietzsche'seen analyse van de symptomen van een ziekte waaraan de artiest zou lijden en die ook de muziek besmet: ' Wagner is een neuroot "Of, zoals aan de kaak gesteld op andere pagina's, " een decadente ".

Nietzsche maakt, beginnend met het 'symptoom' Wagner, een röntgenfoto van de crisis die de moderniteit in haar geheel treft. In Nietzsches beschimping sluit Wagner zich aan bij de theoretische verarming die alle artistieke manifestaties treft door hun relatie met het leven af te breken via een proces dat werken ontleedt, waarbij het detail voorrang krijgt boven de eenheid, de zin boven de pagina, het woord boven de zin.

Het is wat er gebeurt, op filosofisch niveau, met geschiedschrijving, de historische ziekte die maakt dat men niet in staat is om de synthese van een groot verhaal aan te scherpen. En het is wat er specifiek gebeurt in de muziek waar, ten koste van de perfectie en eenvoud van de 'grote stijl', retoriek, scenografie, histrionica, virtuositeit en expressieve excessen die de smaak willen behagen de overhand krijgen.van de massa (dit is de truc van Wagner, 'de komiek').

De redenen voor zo'n felle aanval (die Nietzsche er niettemin toe brengt om met briljante intelligentie de sterke punten en verleidingscapaciteiten van het fenomeen Wagner te identificeren) zijn echter geheel persoonlijk. De filosoof zelf is zich er terdege van bewust (en laat dit zien in de geschriften van "Ecce homo") dat hij net zo goed als Wagner een decadent is, een kind van zijn eigen tijd dat niet anders kan dan "zich aansluiten bij het Wagnerisme".en is daarom gedwongen om zichzelf te verdedigen tegen de besmetting van diezelfde ziekte.

We vinden een bewonderenswaardige momentopname van deze onlosmakelijke mix van verleiding en haat in de woorden van de grote Nici-geleerde Giorgio Colli: " De toornige wrok, de haat, de vervloeking, en aan de andere kant de buitensporige bewondering, het fanatisme die deze twee mannen voor en na hun dood vergezelden, getuigen van het geweld van hun persoonlijkheid, die zijn gelijke niet kende in de geschiedenis van kunst en denken. Na hen is er nooit een creatieve energie geweest waarvan de afdruk zo gemarkeerd blijft, die grijpt ofafgewezen met zo'n arrogantie ".

In de herfst van 1882 verhuisde de familie Wagner naar Venetië en vestigde zich in het Palazzo Vendramin. Hier overleed Richard Wagner op 13 februari 1883 aan een hartaanval. Zijn lichaam ligt begraven in Bayreuth in de buurt van zijn theater.

In het kielzog van zijn intense emotie componeerde Liszt visionaire, aforistische pianostukken ter nagedachtenis aan zijn overleden vriend (waaronder het treurige, vernietigde 'R.W. - Venice').

Opera's van Wagner

"Die Hochzeit" (fragment)

Die Feen

Das Liebesverbot

Rienzi

"Der fliegende Holländer" (De vliegende Hollander)

Tannhäuser

Lohengrin

"Der Ring des Nibelungen (De Ring van de Nibelungen)

Lyrisch drama in een proloog en drie dagen bestaande uit:

- Das Rheingold (Het Rijngoud - Proloog)

- Die Walküre' (De Valkyrieën - Eerste Dag)

- "Siegfried" (Siegfried - tweede dag)

- Götterdämmerung" (Godenschemering - derde dag)

Tristan en Isolde

"Die Meistersinger von Nürnberg" (De Neurenberg Zangers)

Parsifal