Biografie - Het componeren van dans en zijn theater

Philippine Bausch, beter bekend als Pina Bausch, werd op 27 juli 1940 geboren in Solingen, in het Duitse Rijnland. Als een van de belangrijkste choreografen in de geschiedenis van de dans, staat zij sinds 1973 aan het hoofd van het 'Tanztheater Wuppertal Pina Bausch', een waar wereldchoreografisch instituut, gevestigd in Wuppertal, Duitsland. Zij stond aan de wieg van de 'danstheater'-beweging, die ontstond aan het begin van de jaren negentig.De exacte term zou in feite 'theaterdans' zijn, een letterlijke vertaling van de wensen van Bausch zelf, een overtuigd aanhanger van haar eigen ideeën, die destijds braken met de mal van een choreografische conceptie die te veel gebonden en gekneveld was in het zogenaamde ballet, zonder aandacht en prominentie te geven aan gebaar, expressie envoor de expressiviteit en dus de theatraliteit van dans.

Vaak was de definitie die ze zelf van haar werk gaf die van 'danscomponist', ook om het belang van muziek en muzikale inspiratie in haar werk te benadrukken.

Bausch begint echter vrij moeilijk en moeizaam. In feite kan de kleine Pina in haar pre-adolescente jaren alleen maar dromen over dans. Ze werkt in het restaurantje van haar vader, doet van alles en nog wat en verschijnt soms, maar zonder veel geluk, in een paar operettes waarin ze kleine rollen speelt in het armzalige theater in haar stad. In het begin zijn er echter geen danslessen of -lessen,Integendeel, de piepjonge Philippine ervaart het complex van te grote voeten, want op haar twaalfde draagt ze al schoenmaat 41.

Op vijftienjarige leeftijd, rond 1955, ging ze naar de "Folkwang Hochschule" in Essen, onder leiding van Kurt Jooss, een leerling en promotor van de esthetische stroming van Ausdruckstanz, de zogenaamde expressionistische dans, op gang gebracht door de grote Rudolf von Laban. Binnen vier jaar, in 1959, studeerde de jonge danseres af en ontving ze een beurs van de "Deutscher Akademischer Austauschdienst", diebiedt de toekomstige schepper van 'danstheater' een geavanceerde trainings- en uitwisselingscursus in de VS.

Pina Bausch studeerde als 'special student' aan de Julliard School of Music in New York, waar ze samen studeerde met Antony Tudor, José Limón, Louis Horst en Paul Taylor. Ze sloot zich meteen aan bij de Paul Sanasardo en Donya Feuer Dance Company, opgericht in 1957. In de VS kwam het geluk haar kant op en vooral merkten ze haar grote talent beter op dan in Europa. Ze nam een schrijfcontract aan bij het New American Ballet en hetMetropolitan Opera Ballet, onder leiding van Tudor zelf.

Het was toen 1962, toen de oude meester Kurt Jooss haar uitnodigde om terug te keren naar Duitsland, om de rol van solodanser op zich te nemen in zijn gereconstrueerde Folkwang Ballet. Maar Amerika was ver weg en Bausch was teleurgesteld door de Duitse realiteit die ze bij haar terugkeer aantrof. De enige die haar bij leek te houden en met wie ze in Italië danste, in twee edities van het Spoleto festival in 1967 en 1969, wasdanser Jean Cébron, jarenlang zijn partner.

In 1968 werd ze choreografe van het Folkwang Ballet, dat ze het jaar daarop ging leiden en waarvan ze haar eigen werk begon te maken. Met 'Im Wind der Zeit' uit 1969 won ze de eerste plaats bij de Choreografische Compositiewedstrijd in Keulen. In 1973 werd ze uitgenodigd om de leiding over te nemen van het Wuppertaler Balletgezelschap, dat al snel werd omgedoopt tot het 'Wuppertaler Tanztheater': dit was de geboorte van het zogenaamde dans- en danstheater.theater, zoals het in het begin wordt genoemd, dat in plaats daarvan niets meer is dan theater in dans. Met Bausch, in dit avontuur, zijn decorontwerper Rolf Borzik en dansers Dominique Mercy, Ian Minarik en Malou Airaudo.

Haar shows waren vanaf het begin een groot succes en kregen overal erkenning, geïnspireerd als ze waren door de belangrijkste meesterwerken uit de literatuur en kunst, maar natuurlijk ook uit het theater. In 1974 creëerde de Duitse choreografe 'Fritz', een stuk met muziek van Mahler en Hufschmidt, terwijl ze het jaar daarop 'Orpheus und Eurydike' van Gluck produceerde en ook het zeer belangrijkeStravinsky's drieluik 'Frühlingsopfer', bestaande uit 'Wind von West', 'Der zweite Frühling' en 'Le sacre du printemps'.

Het meesterwerk dat een echt keerpunt markeert in de artistieke output van Pina Bausch is 'Café Müller', waarin ook echo's te horen zijn van haar verleden als jonge werkneemster in het restaurant van haar vader. Het is veertig minuten dans op de muziek van Henry Purcell, met zes performers, onder wie de choreografe zelf. Het is de ontdekking van het werkwoord, het woord en een heelscala aan originele geluiden, symptomatisch voor sterke en pure, zeer schilderachtige en impactvolle emoties, zoals lachen en huilen, maar ook hardere en soms brekende geluiden, zoals schreeuwen, plotseling gefluister, gehoest en gejammer.

Zelfs met de voorstelling "Ein Stück von Pina Bausch" uit 1980, kan men nog duidelijker zien waar het werk van de Duitse choreografe, toen al goed gelanceerd in haar choreografisch neo-expressionisme, als men het zo kan noemen. De danseres, haar figuur, wordt "getransformeerd" in een persoon, die beweegt en het podium ervaart in alledaagse kleding, zelfs gewone dingen doet, en zo een soort vanSchandaal in zoetgevooisde Europese balletkringen. De beschuldigingen van een bepaald soort kritiek zijn sterk en Pina Bausch wordt ook beschuldigd van vulgariteit en slechte smaak, vooral door Amerikaanse critici. Er is te veel realisme, volgens sommigen, in haar vernieuwende werken.

De inwijding kwam pas in de jaren '90. De jaren '80 markeerden echter nog meer van haar evoluties, die duidelijk worden in werken als "Two Cigarettes in the Dark", uit 1984, "Victor", uit 1986, en "Ahnen", uit 1987. Allemaal voorstellingen waarin de vernieuwende elementen talrijk zijn en ook aspecten van de natuur betreffen. Pina Bausch werkte in deze periode ook mee aan enkele filmsfilms, zoals 'E la nave va' van Federico Fellini, waarin ze een blinde dame speelt, en de speelfilm 'Die Klage der Kaiserin' uit 1989.

Ze was eerst getrouwd met de Nederlandse decor- en kostuumontwerper Rolf Borzik, die in 1980 overleed aan leukemie. In 1981 kreeg ze een relatie met Ronald Kay, die voor altijd haar partner bleef en haar ook een zoon schonk, Solomon.

Na Rome en Palermo, waar haar triomf groot was, eindelijk, met volledige erkenning van haar 'danstheater', kwam de choreografe ook aan haar trekken in Madrid, met het werk 'Tanzabend II' , in 1991, en in steden als Wenen, Los Angeles, Hong Kong en Lissabon.

Tegen het einde van de jaren 1990 zagen drie andere werken met een lichtere, maar niet minder significante snit het licht, zoals het Californische 'Nur Du', in 1996, het Chinese 'Der Fensterputzer', in 1997, en het Portugese 'Masurca Fogo', in 1998.

In het laatste decennium van zijn leven, waarin hij letterlijk de wereld rondreisde, zijn de werken 'Agua', 'Nefes' en 'Vollmond' uit respectievelijk 2001, 2003 en 2006 het vermelden waard. 'Dolce mambo' daarentegen is zijn laatste noemenswaardige en volbrachte werk uit 2008.

In 2009 begon ze aan een uitdagend 3D-filmproject van regisseur Wim Wenders, dat werd onderbroken door de plotselinge dood van de choreografe zelf. Pina Bausch overleed op 30 juni 2009 op 68-jarige leeftijd aan kanker in Wuppertal.

De documentaire film, getiteld 'Pina', werd uitgebracht in 2011 en is geheel gewijd aan haar danstheater, met een officiële presentatie tijdens het 61e Filmfestival van Berlijn.