Biografie - Wil aan de macht

Friedrich Wilhelm Nietzsche, een gigantische denker die de loop van een groot deel van de 19e eeuw en zeker de hele 20e eeuw beïnvloedde, werd op 15 oktober 1844 geboren in een klein dorpje in de Pruisische deelstaat Saksen. Als zoon van een protestantse dominee werd de jonge Friedrich opgevoed in een sfeer vol religieuze sentimenten, zij het getemperd door de typische mildheidvan de hervormde aanpak.

Toen zijn vader in 1848 overleed, was zijn moeder gedwongen te verhuizen naar Naumburg, een kleine stad waar ze kon rekenen op de hulp van talrijke familieleden. In 1851 ging Friedrich naar een openbare school in Pforta waar hij de eerste beginselen van godsdienst, Latijn en Grieks leerde, evenals muziek, dat de andere grote passie van zijn leven zou worden (zozeer zelfs dat hij lange tijd niet wist of hij zich moest wijden aan literatuur enKoortsig aan nieuwe culturele ontdekkingen schrijft hij poëzie en componeert hij muziek, terwijl zijn gezin zonder ooit een moment rust te hebben, naar een ander huis in Naumburg verhuist.

In zijn jeugd las hij onder andere Byron, Holderlin, Emerson, Sterne, Goethe en Feuerbach. In 1860 richtte hij met enkele vrienden de muzikaal-literaire vereniging 'Germania' op; in de geschriften die hij voor deze vereniging schreef ('Noodlot en Wil', 'Vrijheid van de Wil en het Noodlot') wordt de anti-metafysische tendens van het toekomstige Nietzscheaanse denken al aangegeven.

Hij werd beroemd met zijn eerste werken 'The Birth of Tragedy from the Spirit of Music' (1872), waarin de invloeden van Schopenhauer en de toen veelgeprezen componist Richard Wagner voelbaar waren, en waaruit een reeks werken met een krachtige theoretische inhoud voortkwam: 'Unactual Considerations' (geschreven van 1873 tot 1876, waarvan het vierde is opgedragen aan Wagner) en 'Human Too Human' (1878).

Nietzsche drukte zijn volwassen gedachten echter uit in 'Aurora' (1881), 'De vrolijkheid van de wetenschap' (1882), 'Aldus sprak Zarathustra' (1883-1885), 'Voorbij goed en kwaad' (1886).

Het denken van Nietzsche kenmerkt zich door zijn demystificerende en destructieve, soms zelfs subversieve karakter. Nietzsche daagt in feite hard de positivistische en burgerlijke idealen uit die typerend zijn voor zijn tijd (hij is een 'inactueel' en is zich daar terdege van bewust), evenals het geloof in de vooruitgang van een samenleving die verlicht wordt door het zogenaamde wetenschappelijke denken. Zijn andere doelwitten zijn het idee van dewijdverspreide welvaart en alle vormen van waarheid en geconstitueerde moraliteit, die de denker opvat als voortkomend uit materiële fundamenten en altijd nauw verbonden met psychologische en sociale conditionering, met andere woorden, met krachtsverhoudingen die zowel in het innerlijke zelf als in de samenleving tot uitdrukking komen.

Tegenover deze demystificerende kritiek staat het Nietzscheaanse idee van de 'superman', dat wil zeggen, van de spanning naar een boven-mens die de wil is om een nieuwe manier van zijn te creëren waarin de 'wil tot macht' volledig tot uitdrukking komt, dat wil zeggen, de creativiteit van het ego, voorbij het morele en sociale conventionalisme waaraan het nu onderworpen is, gecodificeerd in religieus-sociale imperatieven.

Deze bevrijding van de samengebalde energieën van de mens en de radicale kritiek op alle traditionele ethiek en voorstellingen van de wereld hadden een grote invloed op de literatuur van rond de eeuwwisseling en daarna. Nietzsche werd zo de filosoof van de crisis, de grondlegger van een nieuwe manier van denken.

Zijn idee van de superman, opgevat als de rechtvaardige die triomfeert over een massa zwakkelingen of slaven, moet ongetwijfeld worden gecorrigeerd: Nietzsche was niet de verkondiger van een geweldsevangelie, maar wilde de voorwaarden scheppen voor de ontwikkeling van een beschaving en een radicaal vernieuwd mensbeeld.

Nietzsche, die altijd vreselijk leed aan allerlei ziekten, stierf op 25 augustus 1900 na een langzame lijdensweg die in zijn latere jaren het begin van waanzin omvatte.